Σταύρος Καλεντερίδης
Πολιτικός επιστήμονας, διεθνολόγος και επικοινωνιολόγος
Τι μορφή θα είχε μια ψηφοφορία σε μια Δημοκρατία; Υπάρχει αντίστοιχη εμπειρία στη σύγχρονη εποχή; Η απάντηση είναι δυστυχώς αρνητική για τη χώρα μας. Ωστόσοη ιστορία της Ελλάδας δίνει τα ισχυρότερα παραδείγματα δημοκρατικής συμμετοχής ικανά να εμπνεύσουν τους πολίτες όλου του κόσμου.
Η Δημοκρατία γεννήθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Αρχαία Αθήνα. Η εμπειρία του εν λόγω πολιτεύματος, αν και αυτό δεν επιβίωσε μέχρι σήμερα, αποτελεί διαχρονική απόδειξη της υπεροχής της Δημοκρατίας έναντι κάθε άλλης μορφής πολιτειακής οργάνωσης και διακυβέρνησης.
Το 483 π.Χ., μετά την ανακάλυψη ενός πλούσιου κοιτάσματος αργύρου στη Μαρώνεια (στο σημερινό οικισμό Αγίου Κωνσταντίνου Λαυρεωτικής), τα έσοδα της Αρχαίας Αθήνας διπλασιάζονται. Αυτός ο απροσδόκητος πλούτος εμφανίζεται σε μια περίοδο οικονομικής δυσπραγίας για την πόλη αλλά κυρίως για τους πολίτες της. Την οικονομική αυτή δυσχέρεια των πολιτών επιχειρούν να εκμεταλλευτούν οι Ολιγαρχικοί της πόλης στρατολογώντας δημαγωγούς και λαοπλάνους ρήτορες για να προτείνουν τη διανομή των επιπλέον αυτών εσόδων απευθείας στους Αθηναίους πολίτες με τη μορφή «κοινωνικού μερίσματος».
Η πρόθεση τους ωστόσο, μόνο καλοπροαίρετη δεν ήταν. Λίγο καιρό πριν, ο εμπνευσμένος πολιτικός - υπέρμαχος της Δημοκρατίας, Θεμιστοκλής, είχε τη διορατικότητα να διακρίνει την ελλοχεύουσα περσική απειλή (η Ιωνική Επανάσταση είχε κατασταλεί ενώ ο στρατηγός Μαρδόνιος είχε κατακτήσει τη Μακεδονία και τη Θράκη), και πρότεινε την κατασκευή πολεμικών πλοίων για την θωράκιση και την άμυνα της πόλης του. Τροχοπέδη στα σχέδια του αποτελούσε η αδυναμία εξεύρεσης σχετικών πόρων για την ναυπήγηση των πλοίων. Η ανακάλυψη του κοιτάσματος της Μαρώνειας ήταν μια ευτυχής συγκυρία η οποία μπορούσε να δώσει λύση στα σχέδια του Θεμιστοκλή.
Τα εν λόγω σχέδια όμως προσέκρουαν πάνω στα συμφέροντα της Ολιγαρχικής τάξης. Στην περίπτωση ναυπήγησης ισχυρού στόλου, οι Αθηναίοι Ολιγαρχικοί γνώριζαν πως το βάρος των εξελίξεων θα μετατοπιζόταν στη θάλασσα. Επιπροσθέτως, μέχρι τότε την στρατιωτική και αντίστοιχα πολιτική ισχύ κατείχαν οι ευγενείς μια και ήταν οι μόνοι που μπορούσαν οικονομικά να συντηρούν τον απαραίτητο βαρύ οπλισμό. Αντιθέτως, σύμφωνα με την πρόταση του Θεμιστοκλή, τα ναυτικά πληρώματα θα προέρχονταν από απλούς πολίτες (θήτες, φτωχοί, άνεργοι και κατώτερες κοινωνικές τάξεις) οι οποίοι δεν δύναντο οικονομικά να διατηρήσουν δική τους πανοπλία, ώστε να πολεμούν σαν οπλίτες. Έτσι, οι πολίτες αποκτώντας στρατιωτική δύναμη με τη συμμετοχή τους στο ναυτικό, θα διεκδικούσαν σταδιακά και αναπόφευκτα τα αντίστοιχα πολιτικά δικαιώματα και εξουσίες. Με άλλα λόγια, στην πρόταση του Θεμιστοκλή οι Ολιγαρχικοί κοίταξαν κατάματα και είδαν έντρομοι τον κίνδυνο εγκαθίδρυσης της Δημοκρατίας. Στην αποσόβηση αυτής της συμφοράς στόχευε το ύπουλο σχέδιο τους για διανομή του νεο-ανευρεθέντος πλούτου.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες συγκλήθηκε τότε η Εκκλησία του Δήμου - το ισχυρότερο πολιτικό σώμα σε μια Δημοκρατία. Κλήθηκαν να αποφασίσουν δηλαδή οι ίδιοι οι πολίτες. Κανένας εκπρόσωπος, κανένας μεσάζοντας και κανένας ειδικός. Από τη μία πλευρά ο Θεμιστοκλής εξήγησε με ευθύτητα πως η πόλη πρέπει να θωρακιστεί έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί η υπαρκτή απειλή. Από την άλλη ακούγονταν οι δόλιες και λαϊκίστικες ιαχές των Ολιγαρχικών - οι ζωντανές κραυγές ενός συστήματος που ξεψυχούσε. Υποσχόμενοι άμεσο πλουτισμό και καλοπέραση έταξαν στους Αθηναίους πλουσιοπάροχη και τρυφηλή ζωή για να τους υποδουλώσουν και να τους καταστήσουν βορά στις επιθετικές ορέξεις των Περσών. Εναντίον του Θεμιστοκλή και των πολιτών βρέθηκαν και οι οπαδοί των Πεισιστρατιδών οι οποίοι επιθυμούσαν μια περσική επέμβαση που θα αποκαθιστούσε το παλαιό καθεστώς της Τυραννίδας.
Οι Ολιγαρχικές δυνάμεις ξεγυμνώθηκαν ως ανελεύθερες και προδοτικές και καταψηφίσθηκαν. Οι πολίτες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας άκουσαν το κάλεσμα της ιστορίας και έπραξαν το αναμενόμενο, υπερψηφίζοντας την πρόταση του Θεμιστοκλή. Αναλαμβάνοντας το βάρος της απόφασης οι πολίτες ψήφισαν με ευθυκρισία και δίχως δεύτερη σκέψη έθεσαν την πατρίδα πάνω από τα προσωπικό τους όφελος υποστηρίζοντας το γενικό συμφέρον της πόλης. Αποτέλεσμα αυτής τους της απόφασης ήταν η κατασκευή ενός περίφημου στόλου από 200 τριήρεις με τις οποίες οι Αθηναίοι νίκησαν τους Πέρσες στη Σαλαμίνα το 480 π.Χ., ανέτρεψαν τον επεκτατισμό της περσικής αυτοκρατορίας και έγιναν ο κυματοθραύστης του εξ ανατολών μυστικισμού και δεσποτισμού που θα κατέπνιγε τον δυτικό πολιτισμό στο σκοτάδι.
Οι πολίτες λοιπόν σε μια Δημοκρατία θα ψήφιζαν υπέρ του κοινού συμφέροντος. Δεν θα επηρεάζονταν από πολιτικές υποσχέσεις, άκρατο λαϊκισμό, λαοπλάνους, συκοφάντες, δημαγωγούς και λοιπούς πολιτικάντηδες. Θα διέκριναν τις προθέσεις επιβουλής τους από τους πολιτικούς και θα καταδείκνυαν τους σφετεριστές της πατρίδας τους ως μισόδημους και εχθρούς της πολιτείας. Κυρίως όμως, δεν θα κοιτούσαν το βραχυπρόθεσμο όφελος και το γρήγορο κέρδος αλλά με την πολιτική τους στάση θα υποστήριζαν ένα μεγάλο όραμα για τη χώρα τους, έναν ευγενή σκοπό ικανό να τους εμπνεύσει και να τους ενώσει.
Η ιστορία της Ελλάδας δίνει τα ισχυρότερα παραδείγματα δημοκρατικής συμμετοχής ικανά να εμπνεύσουν τους πολίτες όλου του κόσμου. Ικανά να εμπνεύσουν και εμάς τους ίδιους.
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου