Από τον Σάκη Πεπονή στην Όλγα Γεροβασίλη

Του Παναγιώτη Καρκατσούλη*

Οι υπουργοί διοικητικής μεταρρύθμισης ή όπως κάθε φορά ήταν ο τίτλος του πολιτικού προϊσταμένου του πάλαι ποτέ κραταιού Υπουργείου Προεδρίας Κυβερνήσεως ήταν, στην πλειονότητά τους, βαθύτατα αντι-μεταρρυθμιστές. Πελατοκράτες, που ήξεραν να κάνουν καλά ένα πράγμα: Να βολεύουν τα «πελατάκια». Για να γίνει αυτό έπρεπε να ελέγχουν το σύστημα των προσλήψεων. Δημιουργώντας μια αλυσίδα κανόνων και εξαιρέσεων κατάφεραν να τετραπλασιάσουν το προσωπικό του κράτους μέσα σε τρεις δεκαετίες.

Βεβαίως, για να φθάσουμε στις προσλήψεις έπρεπε να συντρέχουν όλα τα υπόλοιπα-απαραίτητα στοιχεία του πελατειακού κράτους:

• Νόμοι-φωτογραφίες που να επιτρέπουν τις πολυειδείς εργασιακές σχέσεις με το δημόσιο. Την περίοδο των παχέων αγελάδων είχαν καταγραφεί δέκα (!) διαφορετικές δυνατές σχέσεις εργασίας με το δημόσιο, όταν στις κανονικές χώρες της Ευρώπης είναι δύο: οι μόνιμοι και οι επί συμβάσει.
• Δομές, πάντα πληθωρικές τόσο στο κέντρο όσο και στην περιφέρεια του κράτους. Ο κανόνας για όσους έζησαν την δημιουργία «οργανισμών» (δηλαδή, κανονισμών εσωτερικής λειτουργίας) εκείνα τα χρόνια ήταν να προβλέπονται στον οργανισμό τουλάχιστον διπλάσιες θέσεις απ’ όσες πραγματικά χρειάζονταν ώστε ο πολιτικάντης να μπορεί να βολέψει τα πελατάκια. Η κατάργηση των λεγόμενων «κενών» οργανικών θέσεων ήταν ένα από τα μέτρα του μνημονίου που η ολοκλήρωσή του απαίτησε περισσότερο από έναν χρόνο.
• Προϋπολογισμοί με πολυάριθμους κωδικούς και χαοτική αρχιτεκτονική ώστε να είναι αδύνατο να κατανοήσει κανείς ούτε που πάνε τα λεφτά ούτε –πολλώ μάλλον-γιατί πάνε σε κάποιους κι όχι σε κάποιους άλλους.

Το πελατειακό κράτος φαινόταν- και ήταν- άτρωτο. Μέχρι τη στιγμή που ένας Υπουργός αποφάσισε να διακινδυνεύσει την πολιτική του καριέρα εξαπολύοντας μετωπική επίθεση εναντίον του. Ήταν ο Σάκης Πεπονής. Οι αντιδράσεις στον ομώνυμο νόμο (2190/94) με τον οποίο εισήχθη ένα αντικειμενικό σύστημα προσλήψεων, την εγγύηση της καλής λειτουργίας του οποίου αναλάμβανε μια ανεξάρτητη αρχή, ήταν σφοδρές αλλά δεν μπόρεσαν να κάμψουν την αποφασιστικότητα και το ήθος του ανδρός. Αντιστεκόμενος στις πιέσεις του πρωθυπουργού και της κοινοβουλευτικής ομάδας του, πέτυχε το «αδύνατο»: Να δημιουργηθεί ένας κόμβος αντικειμενικότητας στο σύστημα προσλήψεων, καθιστώντας τα «ρουσφετόχαρτα» μια γλαφυρή εικόνα του παρελθόντος. Εννοείται, ότι το πελατειακό κράτος αντέδρασε με μεγάλη σφοδρότητα στην πρώτη του ήττα μετά από πολλές δεκαετίες. Η αντεπίθεσή του εκδηλώθηκε με 43 τροποποιήσεις του νόμου μέσα σε μια δεκαετία, επιτυγχάνοντας με τον τρόπο αυτόν τη μονιμοποίηση χιλιάδων συμβασιούχων και αφήνοντας τις περιφερειακές προσλήψεις εκτός ελέγχου του ΑΣΕΠ.

Εν τέλει, η άλωση του δημοσίου από τα πελατάκια και τους πάτρωνές τους, οδήγησε στην χρεωκοπία του ελληνικού κράτους.

Οι δανειστές δεν είχαν ενδιαφέρον για την καταπολέμηση του πελατειακού κράτους αλλά μόνο για την εφαρμογή των εισπρακτικών μέτρων. Έτσι, οι μισθοί και οι συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων υπέστησαν δραματικές μειώσεις-οριζόντια, πάντα, χωρίς  διαφοροποίηση και αιτιολογία. Πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι- περισσότεροι απ’ όσοι είχε αρχικά υπολογιστεί- έσπευσαν να εγκαταλείψουν το βυθιζόμενο σκάφος το ίδιο ασύντακτα όπως προσλήφθηκαν. Ελλείψεις και κενά άρχισαν να παρατηρούνται σε πολλές υπηρεσίες.

Οι αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του δημοσίου που ήταν κατεπείγουσες παραπέμφθηκαν στις καλένδες. Κανείς δεν τις ήθελε. Οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, που πήραν τη σκυτάλη από τους πελατοκράτες της πασοκονεοδημοκρατίας, έδειξαν από την αρχή ότι ήταν διατεθειμένοι να «προστατεύσουν» το δημόσιο (μτφρ. να μπλοκάρουν κάθε μεταρρύθμιση). Θα μπορούσαν να μείνουν εκεί. Το ότι, όμως, θα συνέχιζαν με ακόμη πιο ευρηματικό τρόπο τις χειρότερες πρακτικές του παρελθόντος, ε, αυτό δεν μπορούσε εύκολα να το υποθέσει κανείς.

Σήμερα, παρ’ όλες τις δικλείδες ασφαλείας, που δεν επιτρέπουν στους όψιμους πελατοκράτες να δοκιμάσουν την γοητεία των μαζικών διορισμών, η κυβέρνηση αποδεικνύεται ιδιαιτέρως ευρηματική: Αξιοποιεί κάθε τρύπα του συστήματος και φροντίζει ν’ ανοίγει κι άλλες, αφού:

Α) Διορίζει σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου –για τα οποία δηλώνει ανερυθρίαστα ότι δεν ξέρει ούτε ακριβώς πόσα ούτε ποιά είναι. Εννοείται ότι δεν την ενδιαφέρει ούτε εάν χρειάζονται. Σ’ αυτά τα νομικά πρόσωπα υπηρετούν 46.936 άτομα, εκ των οποίων οι  33.438 είναι τακτικό προσωπικό, 10.062 συμβασιούχιοι, 1762 μέλη διοικητικών συμβουλίων, αλλά και 1674 άτομα που καταγράφονται ως ... λοιπές περιπτώσεις!

Β) Προσλαμβάνει επιτυχόντες σε παλαιότερους διαγωνισμούς (προ εικοσαετίας!) οι οποίοι δεν είχαν διοριστεί λόγω δημοσιονομικής στενότητας. Οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, προφανώς, εκτιμούν ότι τώρα υπάρχει δημοσιονομική χαλάρωση ή, εν πάση περιπτώσει, επειδή η κουτοπονηριά συνάδει προς το ήθος τους, γνωρίζουν ότι οι προσλήψεις αυτές εξαιρούνται από τον κανόνα 1:5, οπότε πεδίον προσλήψεων λαμπρό!

Γ) Δημιουργεί τις προϋποθέσεις ανεξέλεγκτων νέων προσλήψεων στους ΟΤΑ με την θεσμοθέτηση δυνατότητας παραίτησής τους από τα ένδικα μέσα,για αποφάσεις με τις οποίες διατάσσεται η παραμονή ή η επάνοδος εργαζομένων στην εργασία τους.

Δ) Δημιουργεί, σωρηδόν, αμοιβόμενες επιτροπές, συλλογικά όργανα και νεες δομές (121 σε 24 νόμους του 2016) χωρίς να λαμβάνει υπόψη καν το κόστος λειτουργίας τους και τη δημοσιονομική επιβάρυνση που προκαλούν, σκαρφιζόμενη κάτι πρωτοφανές: Μη δίνοντας στοιχεία εκτίμησης κόστους στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους! Σε 66 από τους 118 νόμους που έχουν ψηφίσει, το ΓΛΚ δηλώνει ότι το ύψος της δαπάνης που προκαλούν δεν μπορεί να εκτιμηθεί λόγω έλλειψης στοιχείων.

Ε) Τελευταίο αλλ’ όχι έσχατο: Συντηρεί και επαυξάνει το όνειδος των λεγόμενων μετακλητών: Διορίζουν συγγενείς και φίλους, βροχηδόν,(2099 σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της απογραφής του Οκτωβρίου), στους οποίους μάλιστα δίνουν και υπερωρίες πριν καν ασχοληθούν με κάτι υπηρεσιακό.

Η ένταση με την οποία εκδηλώνεται στη σημερινή συγκυρία η προσπάθεια κομματικής αποικιοποίησης του κράτους δεν έχει προηγούμενο. Η ευθύνη της κυβέρνησης- και ιδίως των υπουργών διοικητικής μεταρρύθμισης και οικονομικών-είναι τεράστια. Όχιμόνο, επειδή τα επίχαιρα της κομματικής άλωσης του δημοσίου από τους προηγούμενους είναι εμφανή σε όλους αλλά, διότι την ίδια στιγμή η κυβέρνηση υπογράφει εξαιρετικά δυσβάστακτα φορολογικά/ασφαλιστικά μέτρα συνθλίβοντας τον παραγωγικό ιστό της χώρας.

Το δυστύχημα είναι ότι απέναντι στην σοβιετοποίηση που προωθούν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ ως ενιαίος πολιτικός χώρος δεν εμφανίζεται ούτε ένα πρόσωπο με ανάστημα που να δημιουργήσει μια ρωγμή. Βεβαίως, δεν μπορεί να προκύψει ένας Σάκης Πεπονής απ’ αυτό τον χώρο αλλά, από το σημείο αυτό μέχρι την μοναδικότητα της Όλγας Γεροβασίλη υπάρχει διαφορά. Το μόνο κέρδος από την παραμονή της, κατά τα λοιπά, απολύτως ακατάλληλης υπουργού στη θέση της είναι να μπορεί κανείς να κάνει εύκολη την σύγκριση με εκείνους που τίμησαν την αντίστοιχη θέση.

*Γραμματέας Κ.Ο. στο Ποτάμι