Στο ερώτημα θα αντιδράσουν, αναμφίβολα, όσοι θεωρούν την επίμαχη λέξη “καπιταλισμός” ταυτισμένη με την αδικία, την καταπίεση, την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο,την ιμπεριαλιστική διάθεση των ισχυροτέρων και τη συσσώρευση χρήματος με αθέμιτα μέσα. Δεν μπορεί να θεωρηθεί, εξάλλου, ότι η πολεμική κατά του καπιταλισμού και οι επικίνδυνες διαστάσεις που του αποδίδουν, απέχουν από την ιστορική πραγματικότητα.
του Στέλιου Συρμόγλου
Προσκρούουν δε σε μια άλλη συγκροτημένη άποψη, όχι ακριβώς των “καπιταλιστών”, αλλά φιλοσόφων και κοινωνιολόγων, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ο καπιταλισμός δεν πρέπει να τοποθετηθεί στο ίδιο επίπεδο με το χρήμα. Υπέρμαχος αυτής της στεγανής άποψης και γνωστός αντικομφορμιστής του 20ου αιώνα, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και με αναγνωρισμένη αντιστασιακή δράση εναντίον του ναζισμού, ο αιδεσιμότατος Ρειμόνδος Λεοπόλδος Μπρουκμπέργκερ, ο οποίος ανυπότακτος στο συντηρητισμό και στους εκκλησιαστικούς κανόνες, στενός φίλος του στρατηγού Ντε Γκόλ, είχε γράψει ένα προκλητικό για την εποχή του βιβλίο με τίτλο ” Ο καπιταλισμός; Μα, είναι η ζωή…”.
Διαβάζοντας κανείς προσεκτικά το βιβλίο του Μπρουκμπέγκερ, αλλά και εμβαθύνοντας στη συμπυκνωμένη δημιουργική σκέψη των υποστηρικτών της παραπάνω άποψης, δεν μπορεί παρά να βρεί σημεία σύγκλισης και συμφωνίας, χωρίς ο ίδιος να έχει ευεργετηθεί από τον καπιταλισμό ή να έχει σχέση με τις όποιες οδυνηρές συνέπειες του στη κοινωνία.
Ο καπιταλισμός είναι έννοια συνυφασμένη με την αποθησαύριση και μια λέξη συνώνυμη με τη συσσώρευση, αλλά σε σχέση με την παραγωγή. Ο άνθρωπος παράγει αγαθά κι αν θέλει μπορεί να τα συσσωρεύει. Η παραγωγή αυτή όμως συνεπάγεται τη χρησιμοποίηση της ανθρώπινης ευφυίας, την εργασία και την κατάστρωση ενός σχεδίου χρησιμοποίησης ανθρώπων και πραγμάτων. Τίποτα το ανέντιμο σ’ αυτή δεν προέρχεται τόσο από τη διαδικασία της παραγωγής, όσο από την είσοδο στο παραγωγικό κύκλωμα του χρήματος. Ο σχηματισμός κεφαλαίου από τον άνθρωπο είναι μια φυσική κατάσταση, διότι η ίδια η ύπαρξή του εξαρτάται από το γενετικό κεφάλαιο.
Πρέπει να σημειωθεί, μάλιστα, ότι το γενετικό μας κεφάλαιο είναι προγραμματισμένο για να αναπαράγεται. Αρα έχουμε κεφάλαιο από τη μια μεριά και παραγωγή από την άλλη. Εχουμε δηλαδή ενα φαινόμενο βιολογικού καπιταλισμού, σύμφυτου με την ανθρώπινη ζωή.
Γιατί, λοιπόν, αυτό το μένος κατά του καπιταλισμού; Η απάντηση μπορεί να επιδέχεται αντιρρήσεις, αλλά είναι απόσταγμα αλήθειας: Γιατί κάποια στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας ο καπιταλισμός τοποθετήθηκε στο ίδιο επίπεδο με το χρήμα. Κι όμως, πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα, που η φύση τους δεν είναι ίδια. Ο καπιταλισμός γεννήθηκε με τον άνθρωπο, αλλά το χρήμα επινοήθηκε από τον άνθρωπο και έχει μόνο τέσσερες χιλιάδες περίπου χρόνια ζωής. Προηγουμένως ο άνθρωπος ζούσε χωρίς το χρήμα. Δεν ήταν, ωστόσο, λιγότερο… καπιταλιστής και δεν παύει να έχει αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα μέχρι το θάνατό του…
Το χρήμα αποτελεί μια νοσηρή κατάσταση. Ενα είδος διαστροφής. Εύλογο όμως το ερώτημα: Χωρίς χρήμα πως θα γίνονταν συναλλαγές; Το χρήμα “κατηγορείται” όχι για την ύπαρξή του, αλλά για το ρόλο του. Αν το νόμισμα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνο για παραγωγικούς σκοπούς κι όχι για παρασιτική συσσώρευση πλούτου, τότε η κατάσταση θα ήταν διαφορετική. Το χρήμα θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στο επίπεδο της παραγωγής και θα γινόταν ένα ακόμη εργαλείο, για τη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου. Η κυριαρχία του χρήματος στις σύγχρονες κοινωνίες αποτελεί ένα παρασιτικό φαινόμενο, άσχετο με τον καπιταλισμό.
Το χρήμα “σκοτώνει” αργά τον καπιταλισμό, όπως ο κισσός σκοτώνει το δένδρο. Το χρήμα δεν αποτελεί ουσιώδες στοιχείο για τον καπιταλισμό. Ο άνθρωπος επί εκατομμύρια χρόνια δημιούργησε και συσσώρευσε μια τεράστια, αμύθητη, γενετική παρουσία, χωρίς να χρησιμοποιήσει χρήμα. Το χρήμα δεν έχει καμία σχέση με την τάση του ανθρώπου να συγκεντρώνει αγαθά, εργαλεία και γνώσεις. Είναι αρκετά σαφές ότι το χρήμα δεν συνδέεται οργανικά με τον καπιταλισμό.
Ο μη παραγωγικός συσσωρευμένος πλούτος δεν είναι κεφάλαιο, δεν αποτελεί “ζωντανή” πραγματικότητα. Ενα έδαφος όσο γόνιμο κι αν είναι, όταν δεν καλλιεργείται για να παράγει, δεν είναι καφάλαιο. Αρα δεν είναι και ιδιοκτησία. Η παραγωγή είναι ένας τρόπος να δίνει ζωή ο άνθρωπος στην ύλη. Η έννοια του κεφαλαίου προσθέτει στη συσσώρευση και ένα άλλο στοιχείο, που δεν το συνειδητοποιούμε πάντα. Πρόκειται για τη γονιμότητα. Αυτή η προσθήκη είναι που εξυψώνει την αποθησαύριση και της δίνει την αξιοπρέπεια της νόμιμης ιδιοκτησίας. Κοντολογίς, είναι κάποιος ιδιοκτήτης μιας εδαφικής έκτασης, σημαίνει ότι εργάζεται και παράγει στο έδαφος αυτό, δίνοντάς του χαρακτήρα μόνιμης γονιμότητας. Κατά συνέπεια ο άνθρωπος παραγωγός είναι ένας καπιταλιστής.
Ο άνθρωπος από τη στιγμή που συνειδητοποίησε τη διαφορετικότητά του και τη σχετική κυριαρχία του πάνω στη φύση, έγινε καπιταλιστής, δηλαδή συλλέκτης και αποθησαυριστής ενόψει μιας παραγωγής… Στο πλαίσο αυτό, από την αρχή της ζωής του, είναι καπιταλιστής, ικανός να παράγει, να ανακαλύπτει, να εφευρίσκει, να θυμάται να μεταβιβάζει. Αυτή η ικανότητα κεφαλαιοποίησης είναι εγγενής στον άνθρωπο. Μόνον οι τρελοί δεν κεφαλοποιούν. Ετσι, ένας ορισμός της τρέλας θα μπορούσε να είναι η ανικανότητα να κεφαλαιοποιεί κανείς στο διανοητικό και πνευματικό τομέα…
Εύλογο επίσης το ερώτημα: Τότε γιατί ο καπιταλισμός έγινε αντικείμενο όλης της γνωστής πολεμικής από τον Μάρξ μέχρι σήμερα; Γιατί διαστρεβλώθηκε στη διάρκεια της αστικής εποχής. Από την ώρα που η αστική τάξη της Δύσης καθιέρωσε το χρήμα σαν μοναδικό και γενετικό κριτήριο όλων των αγαθών, διέφθειρε και τον πρωταρχικό παράγοντα κάθε παραγωγής, που είναι ο καπιταλισμός και “μόλυνε” όλες τις άλλες κοινωνικές τάξεις. Η αστική τάξη, αναφέρει ο Μπρούμεργκερ, υπήρξε ο διαβήτης του καπιταλισμού. Οπως ο διαβήτης είναι η υπερβολική παρουσία σακχάρου στον οργανισμό, έτσι το σάκχαρο του καπιταλισμού είναι το χρήμα…Το χρήμα χρειάζεται, αλλά όχι σε υπερβολικές δόσεις. Γι’ αυτό ο σοσιαλισμός εμφανίστηκε σαν “φάρμακο” στη διαστροφή αυτή. Με αυτήν τη λογική προσέγγιση, ο κομμουνισμός είναι για τον αστικό καπιταλισμό ό,τι είναι μια κεραυνοβόλος σηψαιμία για έναν καρκίνο του αίματος.
Ο φιλελευθερισμός, επίσης, πριν διαφθαρεί από τους αστούς, υπήρξε η πιο υψηλή έκφραση της ανθρώπινης ύπαρξης. Το αίσθημα της ελευθερίας είναι αυτό που μεταξύ των άλλων διαφοροποιεί τον άνθρωπο από το ζώο. Ο άνθρωπος μπορεί να διαλέξει με βάση τη λογική κα να προωθήσει τις επιλογές του. Ο φιλελευθερισμός είναι ταυτισμένος με την έννοια της ελευθερίας. Δυστυχώς, όμως, το χρήμα υπήρξε μοιραίο για τις ιδέες της ελευθερίας και του “καπιταλισμού”. Μόνη λύση η δημιουργία μιας κοινωνίας ανθρώπων, που θα θέλουν να ξεφύγουν από την αστική μικρότητα και χυδαιότητα, με όλα τα δυσάρεστα επακόλουθά τους…
Freepen
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου