Το συνταξιοδοτικό μας μοντέλο οδηγείται μαθηματικά στην χρεωκοπία

Στην Ελλάδα παίζουμε ακόμη την κολοκυθιά με τις συντάξεις, και αντί να πούμε την αλήθεια στην κοινωνία ότι για να πληρωθούν, πρέπει να υπάρξει παραγωγή, εμείς μαδάμε τη μαργαρίτα ως προς το αν η περικοπή τους έχει δημοσιονομικό ή διαρθρωτικό χαρακτήρα. 

Αυτό εξηγεί ο Μιλτιάδης Νεκτάριος, ο οποίος ενόψει της σημερινής κατάθεσης στην Κομισιόν του ελληνικού προϋπολογισμού με τις ελληνικές θέσεις, μιλά για την κυβερνητική προσπάθεια παραπλάνησης, και τονίζει στο liberal.gr, ότι πρέπει να είναι πολύ αφελής κάποιος για να πιστεύει ότι σε μια χώρα με αναλογία συνταξιούχων προς εργαζόμενους 1 προς 1,4 - αντί για 1 προς 4, όπως θα έπρεπε κανονικά- είναι σε θέση το κράτος, δίχως θεαματική ανάπτυξη, να συνεχίσει να καταβάλλει τις σημερινές συντάξεις.

"Δεν βγαίνει αυτή η άσκηση, πως να το κάνουμε; Είναι πιο δύσκολο και από το να προσπαθεί κάποιος να πουλήσει πάγο στους Εσκιμώους !", όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και πρώην διοικητής του ΙΚΑ, προσθέτοντας ότι αντί η κυβέρνηση να ανησυχεί κατά πόσον το ασφαλιστικό είναι πραγματικά βιώσιμο, εκείνη ανησυχεί κατά οι δανειστές μας το θεωρούν βιώσιμο, λες κι αν εκείνοι πέσουν έξω στις προβλέψεις τους, θα μας αποζημιώσουν γι' αυτό.

Εξηγεί γιατί το σημερινό μοντέλο οδηγείται μαθηματικά στη χρεωκοπία, αφού η χαμηλή μακροπρόθεσμη ανάπτυξη που προβλέπουν για την Ελλάδα οι διεθνείς οργανισμοί, μεταφράζεται σε αργή μείωση στη δημιουργία καλά αμειβόμενων θέσεων πλήρους απασχόλησης, άρα χαμηλές ασφαλιστικές εισφορές, δηλαδή έλλειψη πόρων για το Ασφαλιστικό, το οποίο ταυτόχρονα θα καλείται να καταβάλει συντάξεις, οι οποίες ως ποσοστό του ΑΕΠ παραμένουν οι υψηλότερες στην ΕΕ.

Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη

- Το σίριαλ με τις συντάξεις συνεχίζεται, με την ηγεσία του ΔΝΤ να παραμένει σταθερή στις απόψεις της παρά τα επιχειρήματα που παρέθεσε προ ημερών ο Ευ.Τσακαλώτος στην Κρ.Λανγκάρντ και τον Π.Τόμσεν. Αν λοιπόν σας ζητούσαμε μια πρόβλεψη για την υπόθεση των συντάξεων, ποια θα ήταν αυτή ;

Οι τελευταίες εξελίξεις, όπως αποτυπώνονται και στη προ ημερών ανακοίνωση του υπ. Οικονομικών, μετά τη συνάντηση του κ. Τσακαλώτου στο Μπαλί, δείχνουν ότι το ΔΝΤ με την ιδιότητά του ως τεχνικού συμβούλου της μεταμνημονιακής εποπτείας, διατηρεί τη θέση του για περικοπή των συντάξεων. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει.

Είχε διαφανεί όταν δημοσιεύθηκε η έκθεση Fiscal Monitor του ΔΝΤ, όπου παρ' ότι το Ταμείο αναθεώρησε τις εκτιμήσεις του για τα πρωτογενή πλεονάσματα της Ελλάδος, τα οποία υπολογίζονται στο 3,5% του ΑΕΠ από φέτος έως και το 2022, όσο δηλαδή και η Κομισιόν, εντούτοις, όπως αναφέρει στις υποσημειώσεις, η εκτίμηση βασίζεται στις παραδοχές πάνω στις οποίες έχει δομηθεί η ενισχυμένη εποπτεία της Ελλάδος. Αποτυπώνει δηλαδή τη θέση του με βάση τη συμφωνία για μείωση των συντάξεων και του αφορολογήτου, και όχι με βάση το ελληνικό αίτημα για μη μείωση συντάξεων το οποίο θα "υποβάλει" επισήμως αύριο η Ελλάδα στις Βρυξέλλες, και με αστερίσκο, όπως λένε οι πληροφορίες, επιχειρώντας να πείσει ότι δεν αλλάζει η επίτευξη των στόχων για τα πλεονάσματα.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Καταρχήν, όπως γνωρίζετε το ΔΝΤ δεν έχει πλέον δικαίωμα βέτο, αφού το μεταμνημονιακό πρόγραμμα είναι καθαρά ευρωπαϊκό, με το Ταμείο να έχει πλέον τεχνικό ρόλο. Ακόμη όμως και αν οι Γερμανοί, και κατ΄επέκταση οι Ευρωπαίοι εγκρίνουν το αίτημα για αναβολή εφαρμογής του μέτρου, κάτι που δεν θα μάθουμε πριν τις αρχές Δεκέμβρίου, εντούτοις η διαφορετική άποψη του ΔΝΤ θα συνεχίσει να δημιουργεί προβλήματα στην ελληνική κυβέρνηση. Κυρίως λόγω του γεγονότος ότι οι αγορές δίνουν βάρος στο Ταμείο. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να δημιουργήσει έντονες αναταράξεις στις αγορές.

- Τόσο καιρό πάντως συνεχίζουμε να παίζουμε με τις λέξεις. Η κυβέρνηση επιμένει ότι το μέτρο είναι δημοσιονομικό, άρα υποστηρίζει ότι δεν χρειάζεται, επειδή η οικονομία θα ξεπεράσει κατά πολύ τους στόχους των πλεονασμάτων, το Ταμείο πάλι, πιστεύει ότι είναι διαρθρωτικό...

Καταρχάς σας θυμίζω την προ ημερών εκτίμηση του ΔΝΤ που αμφισβητεί ότι υπάρχει δημοσιονομικός χώρος για τις παροχές της κυβέρνησης τα επόμενα χρόνια. Και τούτο γιατί υπολογίζει ότι τα πρωτογενή πλεονάσματα θα πιάσουν οριακά τον στόχο που έχει τεθεί.

Αυτό που κάνουμε στην Ελλάδα είναι ότι μαδάμε τη μαργαρίτα ως προς το αν η περικοπή έχει δημοσιονομικό ή διαρθρωτικό χαρακτήρα. Εννοείται ότι η περικοπή είναι ένα διαρθρωτικό μέτρο. 

Σε μια χώρα με τόσο χαμηλές επενδύσεις, δηλαδή δίχως τροφοδότη της ανάπτυξης, και ταυτόχρονα με την υψηλότερη συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ στην ΕΕ, ενδεχομένως και στον κόσμο, πρέπει να είναι πολύ αφελής κάποιος, για να πιστεύει ότι το κράτος θα μπορεί να καταβάλει συντάξεις.

Σε ποια χώρα στον πλανήτη, χωρίς ισχυρή ανάπτυξη, και με αναλογία συνταξιούχων προς εργαζόμενους 1 προς 1,4, αντί για 1 προς 4, όπως θα έπρεπε κανονικά, μπορεί να συνεχίζει το κράτος να καταβάλει συντάξεις; 

Έχουμε τη μεγαλύτερη συνταξιοδοτική δαπάνη στην Ευρώπη, που φτάνει στο 16% του ΑΕΠ. Πρέπει να τη μειώσουμε, όχι για να ευχαριστήσουμε το ΔΝΤ αλλά για να εξοικονομήσουμε πόρους για άλλες κοινωνικές δαπάνες, δηλαδή την Υγεία, τους ανέργους, τους κοινωνικά αποκλεισμένους, για τους οποίους δαπανούμε με διαφορά τα λιγότερα απ' όλους τους άλλους Ευρωπαίους, όπως επίσης για να μειώσουμε τη φορολογική επιβάρυνση, επίσης από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. 

Για όλους αυτούς τους λόγους η περικοπή συντάξεων είναι διαρθρωτικό μέτρο. Σας θυμίζω ότι οι ίδιοι οι υπολογισμοί της αναλογιστικής μελέτης του 2018 που κατέθεσε η κυβέρνηση, δείχνουν ότι εάν γίνουν οι περικοπές στις "προσωπικές διαφορές", καθώς και όλες οι άλλες μειώσεις δαπανών που έχει συμφωνήσει, τότε θα συμβεί μια μεγάλη μείωση στη σχέση συντάξεων /ΑΕΠ, και η σχέση αυτή θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα μέχρι το 2060.

- Ένα ερώτημα που παραμένει αναπάντητο είναι πως θα χρηματοδοτηθούν οι στόχοι για πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022, αλλά και μετά, πολλώ δε μάλλον αν επαληθευτούν οι προβλέψεις του ΔΝΤ ότι αυτοί θα επιτευχθούν οριακά...

Τα πλεονάσματα στα οποία έχει συμφωνήσει η κυβέρνηση, και για τα οποία το ΔΝΤ λέει ότι θα επιτευχθούν οριακά, δημιουργούνται κατά 50% από τις συμφωνημένες μειώσεις συντάξεων και κατά 50% από τους υπέρογκους φόρους. Το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της κυβέρνησης προβλέπει ετήσιες περικοπές των συντάξεων 2,9 δισεκατομμυρίων ευρώ μέχρι το 2022. Μιλάμε συνολικά για εξοικονόμηση 11,6 δισ. ευρώ. Από που θα βρεθούν αυτά τα χρήματα;

Ακόμη και αν οι Ευρωπαίοι δώσουν στον κ. Τσίπρα αυτό που ζητάει, επειδή έχουν μπροστά τους Ευρωεκλογές, και άλλα σοβαρότερα προβλήματα από την Ελλάδα, όπως η Ιταλία, και πάλι το πρόβλημα θα σκάσει στα χέρια της επόμενης κυβέρνησης. Διότι όπως σας είπα, η μείωσή τους προβλέπεται να χρηματοδοτήσει  το 50% των πλεονασμάτων 3,5% του ΑΕΠ, για την περίοδο 2019-2022 στα οποία έχει δεσμευθεί ο ίδιος. 

- Επομένως, μπορεί να βρεθούμε κάποια στιγμή αντιμέτωποι ξανά με αυξήσεις φόρων; 

Είτε θα πρέπει να κοπούν οι συντάξεις, είτε να αυξηθούν κι άλλοι οι φόροι, θαύματα στη πραγματική οικονομία δεν γίνονται. Εκτός εάν έρθει θεαματική ανάπτυξη, που όμως δεν διαφαίνεται. Οι πολύ χαμηλές προβλέψεις του ΔΝΤ για ρυθμό ανάπτυξης μόλις 1,2% το 2023, λένε από μόνες τους πολλά. 

Τι σημαίνουν όλ' αυτά; Ότι το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα της Ελλάδας, που σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, βρίσκεται στα 25.879 δολάρια, και με αυτούς τους ρυθμούς σύντομα θα μας ξεπεράσουν χώρες όπως Ρουμανία, και Βουλγαρία, θα αναπτύσσεται με πολύ αργό ρυθμό. Χαμηλή ανάπτυξη σημαίνει με τη σειρά της, αργή μείωση στη δημιουργία καλά αμειβομένων θέσεων πλήρους απασχόλησης, άρα χαμηλές ασφαλιστικές εισφορές, δηλαδή έλλειψη πόρων για το Ασφαλιστικό, όταν αυτό καλείται ταυτόχρονα να καταβάλει συντάξεις, οι οποίες ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι οι υψηλότερες στην ΕΕ. 

Προσθέστε τώρα στα παραπάνω ότι 400-500.000 από τους πιο ποιοτικούς Έλληνες επιστήμονες έχουν φύγει στο εξωτερικό, το γεγονός ότι οι ετήσιοι θάνατοι ξεπερνούν τις ετήσιες γεννήσεις, όπως και τις προβολές για το δημογραφικό τα επόμενα χρόνια, και έχετε τη πλήρη εικόνα.

Δεν βγαίνει αυτή η άσκηση, πως να το κάνουμε; Είναι πιο δύσκολο και από το να προσπαθεί κάποιος να πουλήσει πάγο στους Εσκιμώους...

- Συνεπώς ακόμη και αν δεν περικοπούν τον Ιανουάριο οι συντάξεις, η περικοπή τους θεωρείται μαθηματικά βέβαιη, αυτό λέτε;

Το ελληνικό σύστημα συντάξεων είναι το πιο αποτυχημένο στον κόσμο. Στην Ελλάδα παίζουμε ακόμη τη κολοκυθιά, αντί να πούμε την αλήθεια στη κοινωνία ότι για να πληρωθούν οι συντάξεις πρέπει να υπάρξει παραγωγή, και όσο αυτή δεν έρχεται, τόσο θα πλησιάζει η ημέρα που το σύστημα δεν θα μπορεί να τις καταβάλει ή θα αρχίσουμε να συζητάμε για νέες περικοπές, κ.ό.κ. 

Αλλά η κυβέρνηση αντί να ανησυχεί κατά πόσον το ασφαλιστικό είναι βιώσιμο, ανησυχεί κατά πόσο οι δανειστές μας θεωρούν ότι είναι βιώσιμο. Δηλαδή αν εκείνοι πέσουν έξω στις προβλέψεις τους, θα μας αποζημιώσουν για αυτό; Εμείς θα πληρώσουμε με νέες περικοπές.

Έπειτα, ήδη όσοι συνταξιοδοτούνται μετά τον Μάιο του 2016, εισπράττουν ήδη χαμηλότερες συντάξεις. Αν δεν μειωθούν λοιπόν οι συντάξεις, προκύπτει μια κατάφωρη αδικία μεταξύ όσων πρόλαβαν και όλων των υπολοίπων που δεν πρόλαβαν. Μεταξύ αυτών που δουλεύουν και εισφέρουν ακόμη, και αυτών που πήραν εξιτήριο. Θεσμοθετείται η αδικία.

Πιστεύω ότι η κοινωνία είναι ώριμη για να δούμε επιτέλους τις συντάξεις από τη σκοπιά των νέων και όχι των συνταξιούχων. Όταν ένας νέος άνθρωπος συνειδητοποιήσει ότι πληρώνει πολύ λιγότερες εισφορές, ενώ τα λεφτά του θα πηγαίνουν σε ένα δικό του ατομικό λογαριασμό, και ήδη από τον πρώτο χρόνο, θα γνωρίζει πως δίπλα στο όνομά του, αυτά θα αθροίζονται και θα αποδίδουν, τότε θα αλλάξει γνώμη για το συνταξιοδοτικό. Σήμερα δικαίως πιστεύει ότι πετάει χρήματά του σε ένα πηγάδι δίχως πάτο.

Σας θυμίζω τη πρόταση που έχουμε αναπτύξει από κοινού με τον Πλάτωνα Τήνιο και τον Γ.Συμεωνίδη στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, και η οποία δείχνει ότι με μειωμένες εισφορές κατά 30%, και με ένα συνδυασμό διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού συστήματος, μπορούμε να προσφέρουμε ποσοστά αναπλήρωσης κοντά στο 55%, χωρίς να απαιτείται κρατική χρηματοδότηση.

Παρ' όλα αυτά, το σίριαλ που θα παίζει στην Ελλάδα τους προσεχείς μήνες, θα είναι η περικοπή ή μη των συντάξεων. Ή όπως έχουμε πει και παλαιότερα, με την ολιγόμηνη αναβολή των περικοπών, η κυβέρνηση αποφεύγει το πολιτικό κόστος και απλά μεταθέσει το πρόβλημα στην επόμενη. 

Πρέπει απαραιτήτως μετά τις εκλογές να κάνουμε ως χώρα μια σοβαρή συζήτηση για την δομή και λειτουργία συνολικά του συστήματος συντάξεων.

* Ο Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι καθηγητής στο Τμήμα Στατιστικής & Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς και πρώην διοικητής του ΙΚΑ

liberal.gr