Επιστροφή στην κανονικότητα και άλλα παραμύθια

Δεν χρειάζεσαι κληρονομικό χάρισμα για να προβλέψεις το προφανές. Αρκεί η κοινή λογική. Αντιθέτως, χρειάζεσαι πολιτικό χάρισμα για να το συσκοτίσεις. Βέβαια, ένας από τους στόχους του πολιτικού λόγου είναι και το να καθησυχάζει τους πολίτες σε δύσκολες καταστάσεις, για να αποφευχθεί ο πανικός. Όμως πόσες μοίρες μπορεί να αποκλίνει από την πραγματικότητα, ώστε να μην θεωρείται καραμπινάτη παραπλάνηση; Πόσο, ας πούμε, είναι κοντά στην αλήθεια η εκτίμηση πρωτοκλασάτου υπουργού πως είμαστε στο 87’ και παίρνουμε την πρόκριση, αρκεί να μην φάμε γκολ στο 90’; Τόσος λίγος αγώνας απόμεινε; Και πού ακριβώς θα προκριθούμε;

Από τις 4 Μαΐου, διαβάζουμε, θα αρχίσουν να αίρονται προοδευτικά τα μέτρα και μέσα σε δύο μήνες, ξαναδιαβάζουμε, θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα. "Μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας του κορονοϊού COVID-19” είναι η επίσημη ονομασία των μέτρων που θα αρθούν. Γιατί; Αντιμετωπίστηκε μήπως ο κορονοϊός και δεν το ξέρουμε; Όχι μόνο δεν αντιμετωπίστηκε, αλλά προελαύνει ακάθεκτος. Όταν έκλεισαν τα σχολεία, στις 11 Μαρτίου, υπήρχαν 99 κρούσματα, 10 ασθενείς και 2 νεκροί. Στις 16 Μαρτίου, όταν αποφασίσθηκε να κλείσουν τα καταστήματα, είχαμε 331 κρούσματα και 4 νεκρούς. Στις 23 Μαρτίου, όταν κλειστήκαμε στα σπίτια, είχαμε 695 κρούσματα και 17 νεκρούς. Χθες, 24 Απριλίου, είχαμε 2490 κρούσματα και 130 νεκρούς. Στις 4 Μαΐου θα είναι ακόμα περισσότεροι. Πώς λοιπόν τα 695 κρούσματα θεωρούνται επικίνδυνος αριθμός που επιβάλλει τον εγκλεισμό στα σπίτια και τα 2700 plus που θα έχουμε στις 4 Μαΐου, με πολλαπλάσιο αριθμό φορέων του κορονοϊού, θα θεωρηθούν... καθησυχαστικός αριθμός που επιτρέπει τη χαλάρωση των μέτρων;

Η απάντηση έχει ήδη δοθεί αρμοδίως: διότι δεν είναι δυνατόν να είμαστε κλεισμένοι στα σπίτια μέχρι να περάσει η πανδημία. Θα καταρρεύσει η οικονομία και οι επιπτώσεις θα είναι ακόμα μεγαλύτερες: οι άνθρωποι θα πεθαίνουν από πείνα. Άρα ο λόγος της σταδιακής άρσης των μέτρων δεν είναι η επιτυχία τους, αλλά ακριβώς το αντίθετο: η αναγνώριση της αποτυχίας τους! Θα μου πεις πως δεν γίναμε Ιταλία και οι έννοιες "επιτυχία” και "αποτυχία” είναι σχετικές και εξαρτώνται από τον στόχο που έχεις βάλει. Να το δεχτώ. Αν τα μέτρα τα ονομάσουμε όχι "αντιμετώπισης” αλλά "προσωρινής επιβράδυνσης της εξάπλωσης” και ο στόχος ήταν ο αριθμός των βαριά ασθενών να μην είναι μεγαλύτερος από τις διαθέσιμες ΜΕΘ, όντως τα καταφέραμε, παρά τις σημαντικές αστοχίες, τις οποίες δεν μπορώ παρά να επισημάνω. Πρώτον: όταν αποφασίζεις πως το γενικό lockdown είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης, το εφαρμόζεις μπαμ και κάτω. Και για όλους. Όχι σταδιακά και βλέπουμε. Μέχρι τις 20 Μαρτίου, τουρίστες ερχόντουσαν από παντού χωρίς κανείς να τους ελέγχει, η καραντίνα για τους επαναπατριζόμενους ήταν ένα απλό χαρτί με συστάσεις που αν δεν τις εφάρμοζες δεν έτρεχε τίποτε, στο εσωτερικό ο ιός ταξίδευε με αεροπλάνα και βαπόρια και κουρσάκια ιδιωτικά προς κάθε χωριό και νησί της χώρας, ενώ κάποιες "ευπαθείς” και "ευάλωτες” ομάδες, από αυτές που έχουν ως κύρια επαγγελματική απασχόληση το έγκλημα, σουλατσάριζαν και γλεντοκόπαγαν ανά την Επικράτεια διότι ο οιστρήλατος γαμπρός δεν άντεχε να περιμένει. Ούτε φυσικά οι εν δομαίς φιλοξενίας ευρισκόμενοι εισβολείς, που τους βαφτίσαμε μετανάστες και πρόσφυγες, χαμπάριαζαν από #μενουμεσπιτι. Τα πρόστιμα έπεφταν βροχή στα γεροντάκια που βγαίναν να λιαστούν στο πάρκο, αλλά τους "ευάλωτους” που πετροβολούν τους αστυνομικούς και πυροβολούν όποτε γουστάρουν, δεν τολμάμε ούτε να τους αγριοκοιτάξουμε.

Και βέβαια, ο κορονοϊός απέδειξε πόσο γυμνό είναι το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Ό,τι πετύχαμε οφείλεται στον προσωπικό, υπεράνθρωπο αγώνα γιατρών και νοσοκόμων, που το σύστημα τους έριξε ξυπόλητους στ’ αγκάθια, χωρίς μάσκες, χωρίς στολές, χωρίς απολυμαντικά, χωρίς καθοδήγηση. Έτσι, τα νοσοκομεία και τα κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων έγιναν κέντρα εκκόλαψης κορονοϊού κι αυτό ας το κρατήσουμε να το κουβεντιάσουμε ξανά, όταν κάποτε περάσουμε στην κανονική… κανονικότητα. Όλα αυτά φάνηκαν και στη στατιστική. Η πασίγνωστη πλέον "επιπεδοποίηση της καμπύλης” αφορά τον ρυθμό διάδοσης του ιού κι όχι τον αριθμό κρουσμάτων, που τραβάει σταθερά την ανηφόρα. Ας δεχθούμε όμως ότι σε σχέση με άλλα κράτη τα πήγαμε, μέχρι στιγμής, καλά. Τι θα γίνει από δω και μπρος;

Είναι προφανές: της Ιταλίας. Και της Ισπανίας και της Νέας Υόρκης. Κάθε χαλάρωση μέτρων θα συνοδεύεται από νέα έξαρση, και μάλιστα με αυξανόμενο ρυθμό, κρουσμάτων, ασθενών και νεκρών. Το πρόβλημα ΔΕΝ ΛΥΝΕΤΑΙ διότι εμπεριέχει αντιφατικά ζητούμενα. Από τη μία θέλουμε ο ιός να "μπλοκαριστεί” κι από την άλλη να πάρει μπρος ξανά η Οικονομία και ο Τουρισμός. Πώς θα γίνουν αυτά ταυτοχρόνως; Όταν με αυστηρή καραντίνα τα κρούσματα μέσα σε έναν μήνα υπερτριπλασιάστηκαν (23/3: 695, 23/4: 2463), τι θα συμβεί με την άρση των μέτρων όταν, λόγω καλοκαιριού, ο συγχρωτισμός των ανθρώπων θα είναι αναπόφευκτα αυξημένος; Πολλά ΜΜΕ πρόβαλλαν με περισσή περηφάνεια την προτροπή της Bild στους Γερμανούς να προτιμήσουν την Ελλάδα για διακοπές διότι είναι "ασφαλής" από κορονοϊό. Υποθέτω ότι το ίδιο θα σκεφθούν και αρκετοί υποψήφιοι τουρίστες παντού στον κόσμο. Ανάμεσά τους δεν θα υπάρχει κανένας φορέας, έστω ασυμπτωματικός; Ένας να βρεθεί μια Κυριακή μεσημέρι στο Μοναστηράκι ή στα σοκάκια της Μυκόνου, δεν χρειαζόμαστε τίποτε άλλο. Άσε που θα έχει μολύνει ερχόμενος κι όλο το αεροπλάνο. Τους θέλουμε; "Όχι" θα πει ο συνταξιούχος 70χρονος διαβητικός. "Ναι" θα πει ο ξενοδόχος μπροστά στην οικονομική καταστροφή, που θα κάνει και την καταβολή της σύνταξης στον 70χρονο διαβητικό προβληματική. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Στον αντίποδα, πολλοί Έλληνες, αντιλαμβανόμενοι τον κίνδυνο, θα συνεχίσουν να τηρούν τα μέτρα παρά την άρση τους, και βουτιές θα κάνουν μόνο στην μπανιέρα του σπιτιού τους. Μπαίνεις σε θάλασσα πατείς με πατώ σε; Κι ας πούμε ότι στις οργανωμένες πλαζ μπορεί να ορισθεί αριθμός εισερχομένων. Στις άλλες; Πόσες ερημικές παραλίες υπάρχουν και πόσο ερημικές θα μείνουν όταν όλοι βάλουν πλώρη για εκεί;

Τι προκύπτει λοιπόν από αυτόν τον συνδυασμό; Μια παραπαίουσα τουριστική σεζόν. Ξενοδοχεία – εστιατόρια με πληρότητα κάτω από 20% και με έκθεση στον ιό 100%. Τι θα συμβεί αν διαπιστωθεί κρούσμα σε ένα ξενοδοχείο με 200 τουρίστες και 30 άτομα προσωπικό; Θα μπουν όλοι σε καραντίνα; Για πόσες μέρες; Ποιος θα τους πληρώνει; Ποιος θα τους ανεφοδιάζει; Πόσοι μπορούν να είναι τελικά οι υγιείς που θα προσφέρουν υπηρεσίες στους νοσούντες όταν τα κρούσματα όλο και θα αυξάνονται; Τι θα συμβεί στις "δομές", που είναι τίγκα στον κορονοϊό; Λόγω του ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού των δομών είναι μικρής ηλικίας, ο ιός μπορεί να κυκλοφορεί ασυμπτωματικά. Τι θα γίνει όμως όταν υπάρξουν βαριά κρούσματα και νεκροί; Τι άλλο; Εξέγερση! Οι εισβολείς θα ρίξουν τους φράχτες και θα φύγουν. Ήδη το κάνουν σποραδικά. Θα το κάνουν ομαδικά. Τι σχήμα θα πάρει μετά η καμπύλη εξάπλωσης του ιού; Η πανδημία είναι σαν την πλημμύρα. Στην αρχή της νεροποντής, όταν τα νερά του ποταμού έχουν φουσκώσει λίγο, βάζοντας τσουβάλια στις όχθες κάτι μπορείς να συγκρατήσεις. Μετά, όταν κατεβεί το πολύ νερό, δεν μένει κολυμπηθρόξυλο.

Μα δεν κερδίζουμε έτσι χρόνο μέχρι να βρεθεί φάρμακο ή εμβόλιο; Κερδίζουμε, αρκεί να ξέρουμε ότι αυτή η προσπάθεια έχει πολύ δρόμο ακόμα και εντελώς αβέβαιο αποτέλεσμα. Βρέθηκε εμβόλιο για τα "ξαδερφάκια” του covid-19, τους κορονοϊούς SARS και MERS; Όχι, μολονότι από την εμφάνισή τους έχουν περάσει 17 και 8 χρόνια αντίστοιχα. Ούτε φάρμακο έχει βρεθεί. Ο λόγος δεν είναι αυτός που παρουσιάζουν οι καθησυχαστικές τοποθετήσεις των πανελιστών, ότι δηλαδή είχαν μικρή εξάπλωση στους ανθρώπους και γι΄αυτό η ιατρική κοινότητα δεν ενδιαφέρθηκε και πολύ! Ενδιαφέρθηκε τα μάλα, αλλά δεν κατάφερε τίποτε διότι πρόκειται για ιούς-transformers: μεταλλάσσονται συνεχώς και δεν ξέρεις σε ποιο σημείο του γονιδιώματος να τους χτυπήσεις, ενώ ακόμα και ο μηχανισμός μετάδοσής τους δεν έχει αποτυπωθεί ακριβώς.

Κι ενώ ένα φάρμακο για να εγκριθεί αρκεί να αποδείξει, σε ήδη νοσούντες, πως βελτιώνει, λίγο έστω, την κατάστασή τους, με το εμβόλιο τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Δεν μπορείς να εμβολιάσεις κάποιον και μετά να τον μολύνεις με covid-19 για να διαπιστώσεις αν προστατεύεται. Θα πρέπει να παρακολουθείς τους εθελοντές επί χρόνια, για να δεις πόσοι έτυχε να μολυνθούν και πώς αντέδρασε ο οργανισμός τους στη συνέχεια. Ούτε βγάζεις συμπέρασμα με 10 εθελοντές. Για παράδειγμα, το εμβόλιο ERVEBO για τον ιό του Έμπολα μελετήθηκε σε πολλές χώρες, σε χιλιάδες εθελοντές, επί πολλά έτη. Ο πρώτος πειραματικός εμβολιασμός έγινε το 2014. Στις δοκιμές συμμετείχαν στη Σιέρρα Λεόνε 8.651 άτομα, στη Γουινέα 9.096, στη Λιβερία 1.000 και άλλα 1.197 άτομα συμμετείχαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και την Ισπανία. Η τελική φάση της έρευνας κράτησε 2 χρόνια. (Πληροφορίες εδώ) Ο FDA, ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων, ενέκρινε το εμβόλιο μόλις πριν 4 μήνες: τον Δεκέμβριο του 2019. Όσοι προβλέπουν έγκριση και μαζική παραγωγή εμβολίου για τον covid-19 μέσα στο 2021 ή δεν έχουν ιδέα για το θέμα ή το κάνουν για να καθησυχάσουν τους πολίτες - σε βαθμό εξαπάτησης.

Άρα για ποια κανονικότητα μιλάμε; Προφανώς την κανονικότητα που επιβάλλει μια εξαπλούμενη πανδημία: άρση και επιβολή μέτρων κατά περιόδους, ανάλογα με τις αντοχές του συστήματος υγείας, μέχρι να διαπιστώσουμε ότι το παιχνίδι το κερδίζει πάντα η φύση. Διότι το ερώτημα δεν είναι αν θα προσβληθούμε, αλλά πότε. Αργά ή γρήγορα θα προσβληθούμε όλοι. Όσοι είναι να αποκτήσουν ανοσία θα αποκτήσουν, και όσοι είναι να πεθάνουν θα πεθάνουν. Αυτή, δυστυχώς, είναι και η μόνη κανονικότητα επί της γης.

Όμως δεν μεταλλάσσεται μόνον ο ιός. Μεταλλάσσεται και ο άνθρωπος. Το 8% περίπου του ανθρώπινου DNA προέρχεται από αρχαίους ιούς. Στο ανθρώπινο γονιδίωμα υπάρχουν υπολείμματα προγενέστερης λοίμωξης από εξωγενείς ρετροϊούς, τα οποία ενσωματώθηκαν στη γενετική αλυσίδα. Ονομάζονται HERVs (Human Endogenous Retroviruses = ανθρώπινοι ενδογενείς ρετροϊοί) και, φυσικά, περνάν από γενιά σε γενιά. Η λειτουργία τους ερευνάται. Ίσως κάποιοι σχετίζονται με αυτοάνοσα νοσήματα, όμως φαίνεται ότι αρκετοί από αυτούς όχι μόνο δεν μας απειλούν αλλά συμβάλλουν στην άμυνά μας, ρυθμίζοντας τη δράση γονιδίων του ανοσοποιητικού συστήματος. Κατά κάποιον τρόπο, τους εξημερώσαμε! (Η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη εδώ)

Φυσικά, θέλουμε να σωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι, για να περάσουμε στη κανονικότητα, αλλά για να συμβεί αυτό θα πρέπει πρώτα να προσβληθούμε όλοι από τον κορονοϊό! Σκέψου μετά από κάποια χρόνια να είσαι ο μόνος που απέφυγε την μόλυνση, δηλαδή ο μόνος που δεν έχει αναπτύξει αντισώματα! Θα περάσεις όλη τη ζωή σου σε ένα δωμάτιο; Το ιδανικό σενάριο είναι να βρεθεί φάρμακο ώστε οι νοσούντες να μην πεθαίνουν. Έτσι, ξαναγυρνώντας στις επαγγελματικές και κοινωνικές σου δραστηριότητες να ξέρεις πως αν προσβληθείς δεν θα αποβεί μοιραίο και θα περάσεις στην αντίπερα όχθη, των "ασφαλών”. Με την προϋπόθεση, ο νοσήσας να αποκτάει αυτομάτως ανοσία, κάτι που η μέχρι τώρα εμπειρία από άλλους ιούς λέει ότι είναι αναμενόμενο, αλλά δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί πλήρως για τον περίεργα μοχθηρό covid-19. Το φάρμακο χρειάζεται λιγότερο χρόνο έρευνας από το εμβόλιο, αλλά για φέτος ας μην ελπίζουμε.

Οι μόνοι, λοιπόν, που αυτό το καλοκαίρι θα βγουν έξω, θα πάνε διακοπές, θα βουτήξουν ανέμελα στη θάλασσα, θα καθήσουν χαλαρά στην ταβέρνα ή στο μπαρ θα είναι όσοι "τυχεροί” έχουν ήδη νοσήσει! Κάποιο μελλοντικό καλοκαίρι θα μπορούσε να είναι και όσοι έχουν κάνει εμβόλιο και δεν φοβούνται, αλλά αυτό, είπαμε, θα πάρει πολύ καιρό.

Οι υπόλοιποι θα έχουμε το δίλημμα: κινούμαι κανονικά, με την πιθανότητα να προσβληθώ, να πεθάνω ή να μολύνω δικούς μου ανθρώπους και να πεθάνουν εκείνοι ή το μοντέλο του εγκλεισμού το εφαρμόζω όσο σχολαστικότερα μπορώ, όσο αντέξω, ελπίζοντας ότι τουλάχιστον κάποιο φάρμακο θα βρεθεί; Σχεδόν όλοι θα επιλέξουν το δεύτερο. Αυτό είναι μια κανονική ανθρώπινη επιλογή, βασισμένη στους μηχανισμούς επιβίωσης, αλλά δεν είναι κανονικότητα.

Ακόμα περισσότερο, δεν είναι κανονικότητα αυτό που θα συμβεί στην Οικονομία, την ελληνική, την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια. Επειδή όμως τα περί Οικονομίας και κυρίως τα περί κυβερνητικών μέτρων στήριξης σηκώνουν πολλή κουβέντα, θα επανέλθω με επόμενο σημείωμα. 

Θάνος Τζήμερος