ΑΥΤΟ ΜΑΣ ΜΑΡΑΝΕ

Στήν πρόσφατη ἀγόρευσή του στήν βουλή, ὁ πρωθυπουργός τῆς χώρας χρησιμοποίησε ἀντί τοῦ ὀρθοῦ τύπου «αἰτεῖται» τό ἐξοργιστικό «αἰτᾶται». Ἀλλά ἀκόμα πιό ἐξοργιστική ὑπῆρξε ἡ ἀντίδρασή του στήν διόρθωση τοῦ ὀλισθήματος: «Αυτό σας μάρανε!». Καί εἶναι ἐξοργιστική ἡ ἀντίδραση αὐτή, διότι ἀντί τῆς ταπεινῆς παραδοχῆς τοῦ γλωσσικοῦ ὀλισθήματος ἐπιχειρεῖ νά καθαγιάσῃ τήν κακοποίηση τῆς γλώσσας μας μέ τό λανθάνον ἐπιχείρημα ὅτι ἡ ἔγνοια γιά τήν γλῶσσα μας δέν εἶναι καί τόσο σημαντικό πρᾶγμα ὅσο π.χ. τά χρέη τοῦ Ἐθνικοῦ Κήρυκα Χανίων. 

Δέν ἔχω δέ καμμιά ἀμφιβολία ὅτι ἄν γινόταν θέμα γι᾿ αὐτήν τήν θρασεῖα ὑπεράσπιση τῆς ἀμορφωσιᾶς, ἕνα σωρό αὐτόκλητα (σω)τσυράκια τῆς γλωσσολογίας θά ἔσπευδαν νά ξιφουλκήσουν ἐναντίον τῶν ἐπάρατων «ρυθμιστικῶν» διορθωτικῶν παρεμβάσεων καί νά κατακεραυνώσουν ὅσους ὑπεραμύνονται ὄχι μόνο τῆς χρήσης ἀλλά καί τῆς γνώσης τῆς γλώσσας, ἀπαραίτητης προϋπόθεσης γιά τήν ὀρθή της χρήση.

Ἐξηγοῦμαι: Τό ἀρχαῖο ρῆμα «αἰτέομαι > αἰτοῦμαι» ἐνωφθαλμίστηκε στήν νέα ἑλληνική ἀπό τούς ὑπέρ τό δέον κατηγορημένους λογίους τοῦ ἔθνους -ὅπως καί τά ἐπίσης λόγια «παραιτοῦμαι», «ἀπαιτοῦμαι»- πρᾶγμα πού συνιστᾷ μιά καθ᾿ ὅλα εὐλογημένη «ρύθμιση», ἀφορῶσα τό πενῆντα καί παραπάνω τοῖς ἑκατό τοῦ λεξιλογικοῦ πλούτου τῆς γλώσσας μας. Αὐτόν τόν πλοῦτο δέν μποροῦμε νά τόν καταργήσουμε, οὔτε νά τόν προσαρμόσουμε συλλήβδην στά μορφολογικά πρότυπα τῆς «νέας» ἑλληνικῆς, γιατί ἀποτελεῖ πλέον μιά δεύτερή της φύση. Κοντολογίς, δέν μποροῦμε πιά, κατά τό πρότυπο τοῦ νεοελληνικοῦ «ζητάω» νά λέμε καί νά γράφουμε «παραιτᾶται», «ἀπαιτᾶται», ἀλλά ὀφείλουμε νά συμμορφωθοῦμε πρός τίς ἀπαιτήσεις τῆς λόγιας / ἀρχαίας γλωσσικῆς παράδοσης μαθαίνοντας ἐπί τέλους  αὐτό πού δέν ξέρουμε.

Γι᾿ αὐτό ἡ διδασκαλία τῆς ἀρχαίας, μεσαιωνικῆς καί νεώτερης, καθαρεύουσας καί δημοτικῆς, γραμματικῆς καί γραμματειακῆς μας παράδοσης ἀποτελεῖ ὅρο ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ γιά τήν γλωσσική / πολιτισμική μας ὕπαρξη καί δημιουργία. Βλέπουμε ἐν τούτοις ὅτι ἡ παράδοση αὐτή πλήττεται, καί παλαιότερα, καί στίς μέρες μας ἀπό τούς θιασῶτες ἑνός στενά χρησιμοθηρικοῦ πνεύματος πού τό πρωθυπουργικό «Αυτό σας μάρανε!» ἐκφράζει παραστατικώτατα. Αὐτό λοιπόν μᾶς μάρανε πού καταργήθηκε ὁ θουκυδίδειος «Ἐπιτάφιος»· αὐτό μᾶς μάρανε πού ἐπιχειρήθηκε ὁ ὀβελισμός τῆς «Ἀντιγόνης»· καί βέβαια –καί κυριώτατα- αὐτό μᾶς μάρανε πού ἡ διδασκαλία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς ὑπονομεύεται καίρια, ἀφοῦ τό μάθημα δέν ἐξετάζεται, ὁδεύοντας, κατά τό πάγιο ἔθος τῆς ἀνερμάτιστης νεοελληνικῆς κοινωνίας, στά ἀζήτητα.

Ἄς μή γελιώμαστε, ὅμως. Ὅταν θά ἔχουν δημιουργηθῆ τεράστιες στρατιές παιδιῶν ἀμόρφωτων καί ἀνάγωγων, ἀποξενωμένων ἐντελῶς ἀπό τίς ἀξίες τῆς ἀνθρωπιστικῆς παιδείας καί τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, τότε καί ἡ διδασκαλία τῆς «Ἀντιγόνης» ἤ τοῦ «Ἐπιταφίου» θά μεταβληθῇ σέ μιά ἀξιοθρήνητη καρικατούρα –τά πρῶτα σημάδια εἶναι ἤδη ἐμφανῆ-, ὁπότε ἡ κατάργησή της θά φαντάζῃ ὡς πράξη αὐτονόητου ρεαλισμοῦ.

Αὐτό τό εὔλογο συμπέρασμα προκύπτει ἀπό τήν διαπίστωση ὅτι τό πνεῦμα τοῦ «αὐτό σᾶς μάρανε», ἡ εὐθεῖα ἐπίθεση κατά τῆς γλωσσικῆς / πολιτισμικῆς μας διαχρονίας εἶναι διάχυτο σέ ὅλα τά ἐπίπεδα τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, καί βέβαια στούς κύκλους ὅσων διαχειρίζονται τίς τύχες τῆς παιδείας μας, πολλῶν φιλολόγων / γλωσσολόγων συμπεριλαμβανομένων. Μιά ματιά στά λεγόμενα τοῦ πατέρα τῆς δομικῆς γλωσσολογίας, τοῦ Φ. ντέ Σωσσύρ, πού οἱ ἐγχώριοι ἀναμασητές τῆς ξένης σοφίας τόν ἔχουν γιά Βαγγέλιο, δείχνει ποιό εἶναι τό «θεωρητικό» ὑπόβαθρο ἀπ᾿ τό ὁποῖο πηγάζει ἡ ἀμιγῶς «συγχρονική» ἀντίληψη στήν γλῶσσα, αὐτό τό ἰσοπεδωτικό «μίσος γιά τό παρελθόν» καί ἡ ἀποθέωση τοῦ γλωσσικοῦ «παρόντος»:

«Γι᾿ αὐτό ὁ γλωσσολόγος, πού θέλει νά ἀντιληφθεῖ τήν κατάσταση αὐτή, ὀφείλει νά ἐξαλείψει ἐντελῶς καθετί πού τήν παρήγαγε καί ν᾿ ἀγνοήσει τή διαχρονία. Δέ μπορεῖ νά μπεῖ μέσα στή συνείδηση τῶν ὁμιλούντων παρά μόνο καταργώντας τό παρελθόν. Ἡ παρέμβαση τῆς ἱστορίας δέ μπορεῖ παρά νά κάνει ψεύτικη τήν κρίση του. Θά ἦταν ἀνόητο νά σχεδιάσουμε ἕνα πανόραμα τῶν Ἄλπεων παίρνοντάς το ταυτόχρονα ἀπό πολλές κορυφές τοῦ συγκροτήματος τοῦ Jura· ἕνα πανόραμα πρέπει νά παρθεῖ ἀπό ἕνα μόνο σημεῖο...» (Φ. ντέ Σωσσύρ, Μαθήματα Γενικῆς Γλωσσολογίας, σ. 117, βλ. καί Χ. Δάλκου, Τά ἰδεολογήματα τῆς νέας γλωσσολογίας, σ. 16 κ.ἑ.).

Θά ᾿λεγε κανείς πώς ἡ κατάργηση τοῦ γλωσσικοῦ παρελθόντος, ἀπό τήν παιδεία μιᾶς χώρας πού τό μεγαλύτερο συγκριτικό της πλεονέκτημα εἶναι τό ἀχανές γλωσσικό της παρελθόν, ἀποτελεῖ ἕνα εἶδος ἀπίστευτης καί βλακώδους πνευματικῆς / πολιτισμικῆς αὐτοκτονίας. Δέν πρόκειται ὅμως γιά βλακεία, πολύ περισσότερο γιά αὐτοκτονία, διότι οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, εἴτε τό ξέρουν εἴτε δέν τό ξέρουν, νοιάζονται νά ἀνταποκριθοῦν στίς ἀνάγκες καί τίς ἀπαιτήσεις ὄχι τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας καί πραγματικότητας, ἀλλά αὐτές τοῦ παγκοσμιοποιούμενου χρηματιστικοῦ κεφαλαίου, πού στήν ἐποχή μας ἔχει ἀμερικανικό πρόσημο.

Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ πρεμούρα τους νά εἰσαγάγουν τήν διδασκαλία τῆς ἀγγλικῆς ἤδη ἀπό τήν β΄ δημοτικοῦ. Ποῦ πῆγαν ἐκεῖνοι οἱ ὑποκριτικοί φόβοι ὅτι θά ὑπάρξῃ γλωσσική σύγχυση στά παιδιά, ἄν διδάσκονταν τά ἀρχαῖα, καί μάλιστα ὄχι στό δημοτικό ἀλλά στό γυμνάσιο; Ἄν πῇς καί γιά τήν πρεμούρα τους νά μήν διορθώνωνται τά λάθη, καί νά μήν ὑπάρχῃ ὁποιαδήποτε γλωσσική «ρύθμιση», πῶς ὀνομάζεται ἡ πρωτοβουλία κάποιων «ἀγνώστων» -ἄχ! αὐτοί οἱ ἄγνωστοι!- νά μετονομάσουν τήν α΄ ἐθνική κατηγορία σέ Super League καί τήν β΄ ἐθνική κατηγορία σέ Football League; Δέν εἶναι αὐτή ἡ παρέμβαση ἐξόχως «ρυθμιστική»; Ἤ μήπως τό γεγονός ὅτι ἡ «ρύθμιση» εἶναι ἀφανής ἤ λαθραία τήν νομιμοποιεῖ; Τά κέντρα φιλοξενίας γιατί ὀνομάζονται hot spots; Θά μοῦ πῆτε τό ἐπέβαλε ἡ τηλεόραση. Καί ἀπό πότε ἕνα ὀλιγάριθμο ἐπιτελεῖο ἐξωνημένων δικαιοῦται νά ἐπιβάλλῃ «ρυθμίσεις», καί δέν δικαιοῦται ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ πού (θά ᾿πρεπε νά) εἶναι τό Ὑπουργεῖο Παιδείας;

Καί τί νά πῇ κανείς γιά τούς (ἀμερικανο)antifaσίστες πού πότε μᾶς συνιστοῦν don᾿t call me Greek (σιγά μή σᾶς ἀπονείμουμε τόν τιμητικό τίτλο, ρετάλια τῆς ἀμερικανοκρατίας!) καί πότε μᾶς συμβουλεύουν antifaτικώτατα: support your local (φαίνεται στά «λόκαλ» δέν συμπεριλαμβάνεται καί ἡ γλῶσσα τῶν ἀφελῶν ἰθαγενῶν!). Πρέπει λοιπόν νά συνειδητοποιήσουμε ὅτι οἱ ποικίλοι ἐγκάθετοι ἤ ἁπλῶς χρήσιμοι ἠλίθιοι τοῦ παγκοσμιοποιούμενου καπιταλισμοῦ μᾶς ἔπιασαν ἀμερικανάκια (ἑλληνιστί «κώτσους») καί μᾶς ὠθοῦν νά ἐγκαταλείψουμε τά πολιτισμικά μας τιμαλφῆ στά ἀζήτητα, νά καταργήσουμε μέ μιά μονοκοντυλιά τό «παρελθόν».

Ὅμως, σήμερα, πού τείνει νά ἀποδειχθῇ περίτρανα ὅτι ἡ «συγχρονία» ἀλληλοδιαπλέκεται ἀξεδιάλυτα μέ τήν «διαχρονία», καί ὅτι ἡ «νεο»ελληνική συντηρεῖ ζωηρότατες μνῆμες ὄχι μόνο τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς ἀλλά καί τῆς λεγομένης «προελληνικῆς» (ἤτοι τῆς πρό τοῦ 2.000 π.Χ. ὁμιλουμένης σ᾿ αὐτόν τόν τόπο πρωτοελληνικῆς γλώσσας), ἡ ἀντιμετώπιση τοῦ μέγιστου πολιτισμικοῦ μας ἀγαθοῦ, τῆς γλώσσας μας, πρέπει νά ἀλλάξῃ ἄρδην. Δέν πρόκειται μόνο γιά τίς ἀμμουδιές τοῦ Ὁμήρου ἀλλά καί γι᾿ αὐτές τῆς πρωτοελληνικῆς «θάλασσας»· δέν πρόκειται μόνο γιά τίς κορυφές τῶν ὁμηρικῶν «ὀρέων» ἀλλά καί γιά τίς κορφές τῶν πρωτοελληνικῶν «βουνῶν».

Τήν ἀντιπαραβολική διερεύνηση «νέας» καί ἀρχαίας, ἀρχαιοελληνικῆς καί πρωτοελληνικῆς γλωσσικῆς παράδοσης, μόνο ἐμεῖς μποροῦμε νά διεκπεραιώσουμε εἰς βάθος, συνεισφέροντας καίρια καί οὐσιαστικά στόν πανανθρώπινο πολιτισμό, ἀρκεῖ νά προσεγγίσουμε καί νά γνωρίσουμε εἰς βάθος καί τίς δύο μορφές τῆς γλώσσας μας, ὑπερβαίνοντας πνευματοκτόνα συμπλέγματα καί μικρόνοες «προοδευτισμούς». Ὑπ᾿ αὐτήν τήν ἔννοια, στήν ἐπιτιμητική τῆς ἔγνοιας μας γιά τήν γλῶσσα ἀποστροφή «Αυτό σας μάρανε!» ἦρθε καιρός νά ἀπαντήσουμε: Ναί, αὐτό μᾶς μάρανε, καί μᾶς μαραίνει, αὐτό πού πιό πολύ θά μᾶς κάνῃ καί ν᾿ ἀνθίσουμε!

Χρίστος Δάλκος, φιλόλογος