Τάκης Λαζαρίδης: Τι λέει ένας αγωνιστής της Αριστεράς για τον Εμφύλιο

Ο Τάκης Λαζαρίδης, γιος του αγωνιστή της Αριστεράς και της Αντίστασης Κώστα Λαζαρίδη που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς το 1943, δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο. Τόσο ο ίδιος όσο και η αδερφή του ενεπλάκησαν στην υπόθεση των ασυρμάτων – Μπελογιάννη και ο Τάκης καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά τελικά δεν εκτελέστηκε. Έμεινε όμως 14 χρόνια στη φυλακή. Το 1988 έγραψε το βιβλίο “Ευτυχώς ηττηθήκαμε σύντροφοι”, στο οποίο κρίνει εκ των έσω τα σημαντικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας μας, καταρρίπτοντας πολλούς μύθους…

Αναφέρει ο Τάκης Λαζαρίδης σχετικά με τον Εμφύλιο : «Δεν θα μάθουμε ίσως ποτέ, πώς και πότε ακριβώς αποφασίστηκε ο Εμφύλιος Πόλεμος. Ποιος ήταν ο «σχων την πρωτοβουλίαν» … Αν ήταν δηλαδή φαεινή ιδέα του Ζαχαριάδη που την αποδέχτηκαν και την ενθάρρυναν ευχαρίστως οι Σοβιετικοί γιατί εξυπηρετούσε πλήρως τα σχέδιά τους την εποχή εκείνη. Ή αν οι Σοβιετικοί υπέβαλαν την ιδέα αυτή με ένα μορφασμό ή με έναν υπαινιγμό στον Ζαχαριάδη και κείνος την υιοθέτησε αμέσως γιατί έβλεπε να ξανοίγεται μπροστά του «στάδιον δόξης λαμπρόν». Η μεγάλη ευκαιρία να ξεπλύνει το στίγμα από την αναγκαστική, έστω, απουσία του από την Αντίσταση και τον Δεκέμβρη.

“Να αποδείξει πως δεν ήταν μόνο πολιτική αλλά και στρατιωτική ιδιοφυΐα. Γεγονός, πάντως, είναι πως ο Εμφύλιος ήταν μέσα στα σχέδια και τις προοπτικές του ΚΚΕ και του Στάλιν. Γι’ αυτό και οι Σιάντος – Ιωαννίδης, κατά παράβαση της Συμφωνίας της Βάρκιζας, έκρυψαν τον περισσότερο και καλύτερο οπλισμό του ΕΛΑΣ και έστειλαν στο Μπούλκες 5.000 μαχητικά και αφοσιωμένα στελέχη του.

“Πράξεις και οι δύο με βαρύνουσα σημασία, που ασφαλώς δεν θα αποτολμούσαν οι ηγέτες του ΚΚΕ χωρίς την έγκριση ή την υπόδειξη των Σοβιετικών. Όπως και να ναι, ένα είναι βέβαιο: Ο εμφύλιος πόλεμος με τις διεθνείς προεκτάσεις του στις συνθήκες του ψυχρού πολέμου που μαινόταν την εποχή εκείνη, ήταν πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση για να αφεθεί στην πρωτοβουλία και τη δικαιοδοσία του Ζαχαριάδη και του Ιωαννίδη.

“Αυτό, άλλωστε, σαφώς προκύπτει, τόσο από τις ομολογίες των κορυφαίων πρωταγωνιστών Γούσια, Βλαντά, Μπαρτζώτα, όσο και από τα επίσημα αρχεία του ΚΚΕ, ένα μέρος των οποίων έφερε στη δημοσιότητα η «Αυγή» το Δεκέμβρη 1979 – Γενάρη 1980. Για αρκετά χρόνια η επίσημη εκδοχή του ΚΚΕ ήταν πως τον εμφύλιο μας τον επέβαλλαν οι Άγγλοι και η Δεξιά με τον μονόπλευρο εμφύλιο πόλεμο που είχαν εξαπολύσει αμέσως μετά τη Βάρκιζα.

“Το επιχείρημα δεν ήταν βέβαια και τόσο πειστικό, ήταν όμως το μόνο που είχε κάποια αληθοφάνεια…Γεγονός είναι πως μετά τη Βάρκιζα εξαπολύθηκε μία εκδικητική τρομοκρατία, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, όχι όμως σε σημείο που να καθιστά αναπόφευκτο τον εμφύλιο. Την αλήθεια άλλωστε αυτή έρχεται να αναγνωρίσει η 6η Ολομέλεια του ΚΚΕ, το 1956, δεχόμενη ότι ο εμφύλιος δεν ήταν αναπόφευκτος, ότι οι μάζες δεν είχαν πειστεί για την αναγκαιότητά του και ότι καθοριστικό λάθος που οδήγησε στον εμφύλιο ήταν η αποχή από τις εκλογές του 1946.

“Ο Β. Μπαρτζώτας, επίσης, το στέλεχος και ο ιστορικός του ΚΚΕ, στο βιβλίο του «Ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας», σελ. 25, γράφει: «…Υπάρχει, όμως, και ένα ερώτημα, που ακριβώς επειδή μένει αναπάντητο, σαρώνει οριστικά τη θεωρία του «μονόπλευρου». Γιατί αυτή η μανία των Άγγλων να μας σπρώξουν στον εμφύλιο; Τι θα κέρδιζαν; Με τις συμφωνίες της Μόσχας τον Οκτώβρη του ’44 και της Γιάλτας το Φλεβάρη του ’45 η Ελλάδα είχε εκχωρηθεί οριστικά στους Δυτικούς. Το ΚΚΕ είχε υποστεί μία στρατιωτική ήττα το Δεκέμβρη, τα όπλα είχαν παραδοθεί.

“Το κράτος της Δεξιάς με την αμέριστη βοήθεια των Άγγλων στέριωνε και δυνάμωνε και συγκροτούσε ταχύτατα το δυναμικό του στήριγμα, τον «Εθνικό Στρατό». Είναι φανερό πως ο χρόνος δούλευε για τους Άγγλους και τη Δεξιά. Γιατί, λοιπόν, θα έσπρωχναν στον εμφύλιο; Ο εμφύλιος στοίχισε ακριβά όχι μόνο στον ελληνικό λαό σε αίμα και δάκρυα και καταστροφές. Κόστισε ακριβά και στους Άγγλους και αργότερα και στους Αμερικανούς και σε δολάρια και σε γόητρο, αφού οι Σοβιετικοί μπορούσαν να τους κατηγορούν σε όλο τον κόσμο ότι επεμβαίνουν βάναυσα στην Ελλάδα και προσπαθούν να καθυποτάξουν τον ηρωικό και φιλελεύθερο Ελληνικό Λαό.

“Γιατί, λοιπόν, θα έμπαιναν σ’ αυτή την περιπέτεια Άγγλοι και Αμερικανοί;» Το επιχείρημα ότι Βρετανοί και Αμερικανοί αποσκοπούσαν στην συντριβή του ισχυρού ΚΚΕ δεν ευσταθεί για τον απλούστατο λόγο ότι και στην Ιταλία και στη Γαλλία, εκείνη την εποχή υπήρχαν πολύ ισχυρότερα κομμουνιστικά κόμματα, αλλά δεν έγινε κανένας εμφύλιος πόλεμος.

“Γιατί τότε ξέσπασε ο Εμφύλιος στην Ελλάδα; Σε τι απέβλεπε ο Στάλιν; Μία πρώτη απάντηση στο ερώτημα αυτό δίνει ο Βλαντάς, ο οποίος γράφει: «Μας επιβλήθηκε (ο εμφύλιος) από την τότε ρωσική ηγεσία, γιατί αυτή δεν ήθελε να νικήσουμε αλλά να χρησιμοποιηθεί ένας σποραδικός ανταρτοπόλεμος στην Ελλάδα προς εξυπηρέτηση ιδιοτελών ρωσικών κρατικών συμφερόντων».

“Ποια ήταν τα συμφέροντα αυτά; Γράφει ο Μπαρτζώτας: «Πολύ μεγάλη είναι η σημασία του αγώνα του ΔΣΕ για τα Βαλκάνια. Ο ΔΣΕ παλεύοντας τριάμιση χρόνια με το όπλο στο χέρι για την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία στην Ελλάδα ενάντια στην κυβέρνηση της Αθήνας και την αμερικάνικη επέμβαση, αντικειμενικά βοήθησε τις γειτονικές Λαϊκές Δημοκρατίες της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Ρουμανίας.

“Αυτό δήλωσε καθαρά στην αντιπροσωπεία του ΚΚΕ στο 6ο συνέδριο του Βουλγάρικου ΚΚ ο γίγαντας της Λειψίας, ο Γ. Δημητρώφ, Γ. Γραμ. της Κ.Δ. (Κομμουνιστικής Διεθνούς – Κομμιντέρ) μέχρι την αυτοδιάλυσή της το 1943 με τα λόγια: «Δεν ξέρετε σεις οι Έλληνες κομμουνιστές, ότι παλεύοντας με το όπλο στο χέρι την κυβέρνηση της Αθήνας και τον αγγλοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό, τι πολύτιμες υπηρεσίες προσφέρετε αντικειμενικά στις γειτονικές σας Λαϊκές Δημοκρατίες, ποια είναι η διεθνής σημασία της πάλης σας... Ίσως από σεμνότητα που πρέπει να χαρακτηρίζει τους κομμουνιστές δεν καταλαβαίνετε ή δεν μιλάτε για το ζήτημα αυτό».

“Ο ελληνικός Εμφύλιος επίσης αποτέλεσε ένα θαυμάσιο προπαγανδιστικό όπλο του Στάλιν εις βάρος των «καπιταλιστών -ιμπεριαλιστών». Άλλωστε βρισκόμαστε στην εποχή του αποκλεισμού του Βερολίνου, αλλά και του αντισοβιετικού αντάρτικου σε Πολωνία, Ουκρανία, Βαλτικές χώρες και Ρουμανία.

“Τον Απρίλιο του 1949 ο Ζαχαριάδης κλήθηκε στη Μόσχα. Αναφέρει ο Γούσιας (διάδοχος του Μάρκου στην αρχιστρατηγία του ΔΣΕ): «Στις 19 Απρίλη γύρισε ο Ζαχαριάδης. Εγώ βρισκόμουν στα τμήματα και γύρισα στο Σταθμό του Γενικού Αρχηγείου τα ξημερώματα. Μόλις είχα ξαπλώσει το πρωί στις 20 Απρίλη, ήρθε και με ξύπνησε ο Μ. Παρτσαλίδης και μου είπε: «Γιώργη – Γιώργη, μεγάλο κακό πάθαμε, ο Στάλιν έβαλε ζήτημα να υποχωρήσουμε, να σταματήσουμε τον ένοπλο αγώνα. Γιατί έχουν πληροφορίες ότι τώρα το καλοκαίρι με το πρόσχημα επιχειρήσεων κατά του Δ.Σ.Ε., οι Αμερικανοί θα επιτεθούν και θα πάρουν την Αλβανία.

“Η Σοβιετική Ένωση λόγω της διακοπής των σχέσεών της με τη Γιουγκοσλαβία, δεν μπορεί να βοηθήσει την Αλβανία, γι’ αυτό πρέπει να αποφύγουμε να τους δώσουμε αυτό το πρόσχημα… Στις 22 Απρίλη ήρθε ο Β. Μπαρτζώτας απ’ το Γράμμο και πραγματοποιούμε συνεδρίαση του Π. Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Πήραν μέρος ο Ν. Ζαχαριάδης, Γιάννης Ιωαννίδης, Μ. Παρτσαλίδης, Β. Μπαρτζώτας και ο Γούσιας.

“Ο Ζαχαριάδης μίλησε για τις συζητήσεις που έκανε στη Μόσχα και το ζήτημα της υποχώρησης που του έβαλαν. Είπε ότι όπως διαγράφτηκε η διεθνής κατάσταση, πρέπει να υποχωρήσουμε. Δεν έχουμε άλλο δρόμο. Πρότεινε τους τρόπους που θα πραγματοποιήσουμε την υποχώρηση τεχνικά και πολιτικά, ακριβώς όπως την πρότεινε και στην προηγούμενη σύσκεψη που κάναμε οι 3 μας».

“Έξαφνα όμως όλα άλλαξαν και στις 4 Μαΐου 1949, μέσω ασυρμάτου ήρθε νέα εντολή από τη Μόσχα που μιλούσε για συνέχιση του αγώνα! Γράφει ο Γούσιας: «Μετά δυο μέρες από το φευγιό του Ζαχαριάδη από το Γράμμο, μας στέλνει τηλεγράφημα που μας πληροφορεί ότι δημιουργήθηκε νέα κατάσταση για την ώρα. Τα μέτρα μας για υποχώρηση αναστέλλονται. Όλα επανέρχονται όπως και πρώτα. Μας συστήνει έντονη δράση. Το τηλεγράφημα αυτό από πρώτη ματιά μου προκαλούσε χαρά, γιατί δεν υποχωρούμε.

“Όμως παράλληλα μου προκάλεσε και βαθειά λύπη και ανησυχία. Δεν μπορούσα να ησυχάσω. Όλο αναρωτιόμουν που πάμε; Τι είναι αυτό που μας λένε, πώς σκέφτονται αυτό το να εντείνουμε τη δράση; Τα τμήματά μας στην Πελοπόννησο τα γονάτισε ο αντίπαλος με τις συνεχείς επιχειρήσεις που ενεργεί εναντίον τους από τις 19 Δεκέμβρη 1948 και αυτό από παντελή έλλειψη πυρομαχικών, γιατί ο αντίπαλος άλλαξε τον αγγλικό οπλισμό με αμερικάνικο και τα πολεμοφόδια που πέσαν στα χέρια των τμημάτων μας ήταν άχρηστα.

“Στη Ρούμελη και Θεσσαλία τα τμήματά μας συνεχώς μάχονται και αντιμετωπίζουν επιθέσεις του αντιπάλου. Πώς θα μπορέσουν να πραγματοποιήσουν μέτωπο και να εξασφαλίσουν τροφή σε τόσο μεγάλο τμήμα; Στο Βίτσι και Γράμμο με τα ψίχουλα που παίρνουμε, πως θα κρατήσουμε, θα φθείρουμε και θα δώσουμε χτυπήματα για ανατροπή;». Αυτά αναρωτιόταν ο Γούσιας.

Υπήρχε όμως πράγματι περίπτωση να κερδίσει ο ΔΣΕ στον Εμφύλιο; Γράφει ο Τ. Λαζαρίδης: «Το ΚΚΕ ξεκινώντας τον Εμφύλιο και σε όλη τη διάρκειά του, είχε ποτέ καμιά πιθανότητα νίκης; Η απάντηση είναι σαφής και κατηγορηματική: ΟΧΙ. Σε καμιά φάση και σε καμιά στιγμή το ΚΚΕ δεν είχε την παραμικρή πιθανότητα να νικήσει. Η αλήθεια είναι πως ο εμφύλιος πόλεμος είχε χαθεί πριν ακόμα αρχίσει. Κι όχι μόνο γιατί η Ελλάδα είχε, με επίσημες συμφωνίες και με σοβαρά ανταλλάγματα, εκχωρηθεί στους δυτικούς, που φυσικά δεν θα την άφηναν να χαθεί, όπως και δεν την άφησαν, εξαγγέλλοντας το Δόγμα Τρούμαν.

“Ούτε γιατί ήταν τρομερά άνισος ο συσχετισμός δυνάμεων: Κανόνια, τανκς, ναυτικό, αεροπλάνα από τη μία, λιανοντούφεκα από την άλλη. Ανεξάντλητες εφεδρείες σε έμψυχο και άψυχο υλικό από τη μια, τρομακτική έλλειψη εφεδρειών από την άλλη. Αλλά για τον απλό και καθοριστικό λόγο ότι ο εμφύλιος πόλεμος δεν ήταν εμφύλιος αλλά, απλά και καθαρά, ξενοκίνητη ανταρσία. Μία ανταρσία που υποκινήθηκε, οργανώθηκε και συντηρήθηκε από τους Σοβιετικούς για τα δικά τους τυχοδιωκτικά σχέδια, για τα δικά τους κρατικά συμφέροντα.

“Μία ανταρσία ξένη και εχθρική προς το λαό και τα πραγματικά του συμφέροντα. Γι’ αυτό και ο λαός της γύρισε την πλάτη. Με την επιδεικτική αποχή του της στέρησε το λαϊκό οξυγόνο, καταδικάζοντάς την σε βέβαιο από ασφυξία θάνατο…Και αφού ο Λαός δεν ήθελε να πάρει μέρος στην αδελφοκτόνο σύγκρουση, τον έβαλαν να σκοτωθεί με το ζόρι. Όλοι όσοι έγραψαν για τον εμφύλιο πόλεμο, κι από τις δύο όχθες του ποταμού, δέχονται ότι εφαρμόσθηκε εκτεταμένα η βίαιη στρατολογία.

“Αγώνας, λοιπόν, για τα ανώτερα ιδανικά της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας και του Σοσιαλισμού με βιαίως στρατολογημένους χωριάτες και χωριατοπούλες 17 και 18 χρονών που αναγκάζονται με το ζόρι να πολεμήσουν, με το ζόρι να σκοτώσουν και να σκοτωθούν... Και μόνο για το λόγο αυτό, όλοι αυτοί οι καπετάνιοι και οι επίτροποι, οι στρατηγοί και οι ταξίαρχοι, αντί να δημοσιεύουν συγγράμματα και να καμαρώνουν για τη δράση και τα κατορθώματά τους, θα ‘πρεπε να κρύψουν το πρόσωπο από ντροπή και να κλάψουν πικρά για το αδικοχυμένο αίμα και τις συμφορές του Εμφυλίου.

“Μα και για έναν άλλον ακόμα λόγο ο Εμφύλιος είχε χαθεί πριν αρχίσει. Όπως αποδεικνύεται, αυτοί που τον ενέπνευσαν, τον σχεδίασαν και τον κατεύθυναν, δεν είχαν στόχο τους τη νίκη, την ανατροπή των συμφωνιών της Μόσχας και της Γιάλτας. Ήξεραν πως οι Δυτικοί είχαν πληρώσει βαρύ τίμημα για την Ελλάδα και δεν ήταν διατεθειμένοι να την εγκαταλείψουν. Ήξεραν πως ο συσχετισμός των δυνάμεων την εποχή εκείνη δεν τους ευνοούσε.

“Οι Αμερικανοί είχαν το μονοπώλιο της ατομικής βόμβας και με το Δόγμα Τρούμαν έδειχναν πως ήταν αποφασισμένοι να κρατήσουν οπωσδήποτε την Ελλάδα. Ο Στάλιν δεν είχε αυταπάτες. Στο βιβλίο του Τζίλας «Συνομιλίες με τον Στάλιν» αναφέρεται η παρακάτω στιχομυθία με ημερομηνία 10-2-1948: «Στάλιν: Πιστεύετε ότι η επανάσταση στην Ελλάδα μπορεί να επιτύχει;

Καρντέλι: Ναι, αν δεν αναμιχθούν ξένες δυνάμεις και αν δεν γίνουν πολιτικά και στρατιωτικά λάθη.

Στάλιν: Πάντοτε τα “εάν” και τα “αλλά”. Όχι. Δεν υπάρχει καμιά πιθανότης επιτυχίας. Τι νομίζετε, λοιπόν, ότι η Μεγάλη Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, το ισχυρότερο κράτος του κόσμου, θα μας επιτρέψουν να διακόψουμε τις συγκοινωνίες τους στη Μεσόγειο; Κουταμάρες. Και επιπλέον δεν έχουμε στόλο. Η επανάσταση πρέπει να σταματήσει μόλις αυτό θα είναι δυνατό…».

“Οι Σοβιετικοί είχαν πλήρη επίγνωση της πραγματικότητας. Και δεν είχαν καμιά διάθεση να τραβήξουν το σκοινί. Και δεν το τράβηξαν. Όπως δεν το τράβηξαν και στον αποκλεισμό του Βερολίνου. Ήξεραν πως χωρίς μαζική οικονομική και στρατιωτική βοήθεια το ελληνικό αντάρτικο ήταν καταδικασμένο. Και τη βοήθεια αυτή δεν την έδωσαν. Αντί να στείλουν κανόνια, τανκς και αεροπλάνα, έστειλαν ασήμαντες ποσότητες ιματισμού και υγειονομικού υλικού.

Ήξεραν πως χωρίς ολόπλευρη διπλωματική υποστήριξη, η υπόθεση ήταν χαμένη. Και την υποστήριξη αυτή δεν την έδωσαν. Όταν τον Δεκέμβρη του ’47 σχηματίστηκε η Κυβέρνηση του Βουνού, αντί να σπεύσουν να την αναγνωρίσουν, περιορίστηκαν σε φιλολογικές διακηρύξεις. Κι αυτές όχι από επίσημες κυβερνήσεις, αλλά από διάφορες επιτροπές και συλλόγους».

O Τάκης Λαζαρίδης μάλιστα εντοπίζει τις ευθύνες της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ στα εξής σημεία:

«Μερικά χτυπητά παραδείγματα:

-Τραβάνε για εμφύλιο πόλεμο κι όμως εγκαταλείπουν και ουσιαστικά παραδίνουν στον εχθρό όλους τους αξιωματικούς του ΕΛΑΣ!

-Σχηματίζουν στα τέλη του ’47 την «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» που όμως κανείς δεν αναγνωρίζει…

-Απορρίπτουν (όπως μαρτυρούν και οι Μάρκος και Βλαντάς) ειρηνευτικές προτάσεις του Τσαλδάρη, θέτοντας ως προκαταρκτικό όρο να χαρακτηριστούν εγκληματίες πολέμου και να δικαστούν ο βασιλιάς και η κυβέρνηση της Αθήνας! (Εδώ σηκώνει όχι ένα αλλά δεκαπέντε θαυμαστικά. Για να συζητήσουν ειρηνευτικές προτάσεις του αντιπάλου, του ζητάν ν’ αυτοκτονήσει πρώτα…).

-Καταστρώνουν μεγαλεπήβολα σχέδια (π.χ. σχέδιο «Λίμνες») για την δημιουργία μεγάλων εφεδρειών, την κατάληψη μεγάλων πόλεων και την απελευθέρωση εκτεταμένων περιοχών που ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν και φυσικά δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Και το πιο αστείο στην υπόθεση είναι ότι ο Ζαχαριάδης εμφανίζει το σχέδιο «Λίμνες» ως προϊόν επιτελικής επεξεργασίας ενώ, όπως αποδεικνύεται, οι στρατιωτικοί ηγήτορες του ΔΣΕ δεν είχαν ιδέα…

–Προσπαθώντας απεγνωσμένα να πυκνώσουν, έστω και με σλαβομακεδόνες, τις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού που είχαν απελπιστικά αραιώσει από τη συνεχή αιμορραγία, ξαναζεσταίνουν το «Μακεδονικό». Αδίστακτοι και αδιάφοροι για τις συνέπειες, στην 5η Ολομέλεια το Γενάρη του 1949 διακηρύσσουν: «Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι σαν αποτέλεσμα της νίκης του ΔΣΕ και της λαϊκής επανάστασης, ο μακεδονικός λαός θα βρει την πλήρη εθνική αποκατάστασή του έτσι όπως την θέλει ο ίδιος, προσφέροντας σήμερα το αίμα του για να την αποχτήσει».

-Καταφεύγουν σε μέτρα απελπισίας όπως η βίαιη στρατολογία και το «παιδοφύλαγμα» ή πιο απλά, το παιδομάζωμα, αν θέλουμε να λέμε τα πράγματα με το πραγματικό τους όνομα. Καθώς και στις πολιτικές δολοφονίες, που, όπως ήταν επόμενο, είχαν αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Παράδειγμα η δολοφονία του υπουργού Δικαιοσύνης Χρ. Λαδά που ως μόνο αποτέλεσμα είχε να εκτελεσθούν, σε αντίποινα, διακόσιοι πολιτικοί κρατούμενοι.

-Για να συντηρήσουν το μύθο του «αλάθητου», ψάχνουν διαρκώς για εξιλαστήρια θύματα, πασχίζουν να φορτώσουν σε άλλους τις δικές τους ευθύνες. Δεν διστάζουν μπροστά στο αίμα αθώων και εκτελούν άξια και δοκιμασμένα στελέχη του Δημ. Στρατού (Γιαννούλης, Γεωργιάδης, Τσουκόπουλος). Κι όταν νικημένοι και κυνηγημένοι εγκαταλείπουν το ελληνικό έδαφος, ανίκανοι να μιλήσουν τη γλώσσα της αλήθειας και να παραδεχτούν την ήττα, ρίχνουν το ηλίθιο σύνθημα «το όπλο παρά πόδα». Δίνοντας έτσι την δυνατότητα στον αντίπαλο να συνεχίζει τους διωγμούς και τις εκτελέσεις…Με τον εμφύλιο κλείνει ο κύκλος της ματωμένης τριλογίας. Τόσοι αγώνες και τόσο αίμα ελληνικό για ξένα συμφέροντα…»…

history-point