Προβεβλημένοι διανοούμενοι και «πτωχοί τω πνεύματι» Σ.Σ. Σε κάποιες περιπτώσεις "διανοουμένων" βασιλεύει η βλακεία

του Γιώργου Καραμπελιά

Η αποκάλυψη του σκανδαλώδους φιλοτουρκικού κειμένου των Βαρουφάκη-Χριστόπουλου εναντίον της Ελλάδας για το μεταναστευτικό (Βλ. το σχετικό κείμενο «Τι αξίζει η Ευρώπη, αν γίνει εχθρός του δικαιώματος ασύλου;»), δημιούργησε σε πάρα πολλούς φίλους την εύλογη απορία πώς και γιατί τόσοι σπουδαίοι Ευρωπαίοι διανοούμενοι συνυπέγραψαν ένα κείμενο που παραβιάζει και την πλέον στοιχειώδη ανθρώπινη λογική. Πράγματι, το κείμενο των Ελλήνων υπογραφόντων, Γιάννη Βαρουφάκη, Δημήτρη Χριστόπουλου, Αριστείδη Μπαλτά, Αθηνάς Αθανασίου, Καλυψώς Νικολαΐδη και Κώστα Δουζίνα, το συνυπογράφουν δεκάδες Ευρωπαίοι διανοούμενοι. Ανάμεσά τους ο φιλόσοφος Etienne Balibar, Γαλλία· ο Massimo Cacciari, φιλόσοφος, Ιταλία· η Luciana Castellina, δημοσιογράφος, Ιταλία· ο Jürgen Habermas, φιλόσοφος, Γερμανία· ο Gunter Gebauer, φιλόσοφος, Γερμανία· Axel Honneth, φιλόσοφος, Γερμανία· ο Giacomo Marramao, φιλόσοφος, Ιταλία· ο Edgar Morin, φιλόσοφος, Γαλλία· ο Thomas Piketty, οικονομολόγος, Γαλλία· ο Pierre Rosanvallon, ιστορικός, Γαλλία· ο Michel Wierviorka, κοινωνιολόγος, Γαλλία και πολλοί άλλοι, λιγότερο γνωστοί στο ελληνικό κοινό, αλλά ευρύτερα γνωστοί στην Ευρώπη.

Αυτή η απορία αποτελεί εν πολλοίς συνέπεια της άγνοιας των περισσοτέρων συμπολιτών μας για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι Ευρωπαίοι μεγαλοδιανοούμενοι.

Κατ’ αρχάς, τα σχετικά κείμενα δεν μελετώνται ενδελεχώς από τους συνυπογράφοντες, αλλά υπογράφονται διά περιφοράς, και συχνά μάλιστα τηλεφωνικώς. Διαβάζονται στα γρήγορα, αν διαβάζονται στο σύνολό τους, και η συσσώρευση των όποιων «βαρειών» υπογραφών επιφέρει και την προσθήκη ακόμα περισσοτέρων!

Καθόλου δεν πρέπει να μας εκπλήσσουν υπογραφές όπως εκείνη του Τομά Πικετύ, ενός σημαντικού οικονομολόγου που προέρχεται από την Αριστερά του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γαλλίας, ανήκει στο διεθνές jet set των οικονομολόγων, με έντονη παρουσία στις ΗΠΑ και στην upper class της Γαλλίας, ενώ δεν έχει καθόλου αντισυστημικό παρελθόν.  Εξάλλου ο Πικετύ δεν αποτελεί τον σημαντικότερο από τους υπογράφοντες. Άνθρωποι όπως ο Εντγκάρ Μορέν, που συμμετείχε στο “Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα” μαζί με τον Καστοριάδη, είναι πολύ πιο σημαντικοί. Και προφανώς ούτε ο Γιούργκεν Χάμπερμας, που θεωρείται ο σημαντικότερος εν ζωή φιλόσοφος, είναι αμελητέος, καθώς και πολλοί άλλοι ακόμα. Και μπορούμε, τουλάχιστον σε αυτούς, αν όχι στον Πικετύ, να αναγνωρίσουμε το ελαφρυντικό της πολύ προχωρημένης ηλικίας τους (ο Ενγκάρ Μορέν είναι πάνω από 100 χρονών, ο Γιούργκεν Χάμπερμας 92, η Λουτσιάνα Καστελίνα επίσης 92 κ.λπ.)

Όμως, πέραν τούτου, υπάρχουν και βαθύτερα αίτια σε αυτή τους τη στάση. Κατ’ αρχάς, μια υποτίμηση και μια περιφρόνηση για τη σημερινή Ελλάδα που θεωρείται καλή μόνο για διακοπές και έτσι «δεν το ψάχνουν» και ιδιαίτερα.

Δεύτερον, το γεγονός ότι, κατά την πρόσφατη κρίση της Ευρωζώνης, όλοι τους, λιγότερο ή περισσότερο, είχαν υποστηρίξει την Ελλάδα που στραγγαλιζόταν από το Διευθυντήριο των Βρυξελλών – και είχαν επαφή κυρίως με ανθρώπους σαν τον Γλέζο, τον Τσίπρα, τη Ζωή Κωνσταντοπούλου ή τον Βαρουφάκη. Εν συνεχεία, μάλιστα, μετά την “προδοσία” Τσίπρα, είχαν συνταχθεί εν πολλοίς με τον Βαρουφάκη, που αντιστάθηκε στην προδοσία και έγινε μάλιστα και κινηματογραφικός ήρωας από τον Γαβρά. Ο Βαρουφάκης, για τους περισσότερους, εκπροσωπεί τη “χαμένη τιμή” της ελληνικής και ευρωπαϊκής αριστεράς, και θεωρείται ένας σπουδαίος Ευρωπαίος διανοούμενος, όσο και αν σε εμάς αυτό φαίνεται γελοίο και εξωφρενικό. Κατά συνέπεια, μια “δεξιά” ελληνική κυβέρνηση είναι εκ προοιμίου ύποπτη για τις χειρότερες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των “προσφύγων”. Όταν μάλιστα αυτό τους το επιβεβαιώνουν και Έλληνες «αγωνιστές».

Παράλληλα, έχοντας ανατραφεί με δεκαετίες δικαιωματιστικών και ταξικιστικών ιδεοληψιών, δεν κατανοούν ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει από την Τουρκία έναν θανάσιμο κίνδυνο για την ίδια την επιβίωσή της. Η Ελλάδα γι’ αυτούς είναι μια ευρωπαϊκή χώρα όπως οι άλλες, απλώς μάλλον ασήμαντη. Επιπλέον, είναι όλοι τους δικαιωματιστές και έχουν εμπλακεί στις χώρες τους σε μία αντιπαράθεση με τους “λαϊκιστές”, συχνά ακροδεξιούς, και απορρίπτουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία κάθε έννοια εθνικής ή ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Ως απόγονοι αποικιοκρατών είναι, τουλάχιστον επιφανειακά, αντι-αποικιοκράτες, αλλά η συμπεριφορά τους παραμένει βαθύτατα αποικιοκρατική σε ό,τι αφορά την Ελλάδα. Και την ίδια συμπεριφορά επεδείκνυαν ακόμα και κατά τις περιόδους που υποστήριζαν την Ελλάδα, όπως στη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, την οποία και έχω ζήσει από κοντά, όταν συνέλεγα υπογραφές για ψηφίσματα κατά της δικτατορίας, ή και κατά την εποχή των μνημονίων. Μας υποστήριζαν εναντίον των «συνταγματαρχών» αλλά δεν ήθελαν ποτέ να δεχθούν οποιαδήποτε αναφορά στην τουρκική επιθετικότητα. Τέτοιες αναφορές τις θεωρούσαν πάντοτε έκφραση του «βαλκανικού εθνικισμού». Και βέβαια ποτέ δεν δέχθηκαν οποιαδήποτε νύξη για το Μακεδονικό, όπου στήριζαν διαχρονικά και αταλάντευτα τα Σκόπια. Ακόμα και την εποχή των μνημονίων, η συμπαράστασή τους ήταν πάντοτε επιφανειακή για την «καημένη» Ελλάδα και δεν πήγαινε ποτέ σε βάθος, εξ ου και η μόνιμη αναφορά σε έναν διεθνή playboy τύπου Βαρουφάκη, bon pour l’ Orient.

Τέλος, αλλά όχι ελάχιστο, πολλοί από αυτούς είναι συνδεδεμένοι και με δίκτυα ανάδειξής τους, είτε πρόκειται για εκείνα του Σόρος, δημοσιογραφικών συγκροτημάτων ή άλλων.

Έτσι λοιπόν, και μια και τους το είπε ο “γενναίος” Βαρουφάκης, γιατί να μην υπογράψουν την οποιαδήποτε πιθανή μπαρούφα. Και είμαι βέβαιος πως, εάν σε κάποιους από αυτούς επισημαινόταν η απουσία οποιασδήποτε κριτικής στην Τουρκία, θα το δέχονταν, μια και σήμερα η Τουρκία έχει πάψει να είναι in, στους κυκλους των Ευρωπαίων διανοουμένων, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του εβραϊκού λόμπυ, έκτός από εκείνους που επηρεάζονται άμεσα από το κύκλωμα Σόρος, έχει στραφεί εναντίον της. Απλούστατα όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε από τους Έλληνες εθνομηδενιστές που είχαν συντάξει το κείμενο και ήταν κατά τεκμήριο οι άμεσα ενδιαφερόμενοι. Τα υπόλοιπα εξάλλου είναι ψιλά γράμματα για ανθρώπους που το βράδυ θα βρεθούν σε κάποια υψηλή δεξίωση της παριζιάνικης, ιταλικής ή γερμανικής νομενκλατούρας.

Δεν θα πρέπει λοιπόν ποτέ να ταυτίζουμε το έργο των διανοουμένων, συχνά αξιόλογο, με την προσωπική ηθική και πολιτική ακεραιότητά τους. Αντίθετα, σπανίως συμβαδίζουν. Και γι’ αυτό αρκεί να κοιτάξουμε και γύρω μας, στους Έλληνες “πνευματικούς ανθρώπους”, για να διδαχθούμε.

Άλλωστε, η μακρά πλέον πείρα μου με έχει πείσει για την ευστοχία δύο τουλάχιστον ευαγγελικών ρήσεων: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστίν η βασιλεία των ουρανών» και «εὐκολώτερόν έστι κάμηλον διὰ τρυπήματος ραφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν». Και αν αυτό ισχύει για τους πλουσίους, ισχύει πολύ περισσότερο για την κατεστημένη διανόηση, που εξ άλλου δεν ανήκει στους πτωχούς, πόσο μάλλον στους «πτωχούς τω πνεύματι». Αντίθετα, οι περισσότεροι από αυτούς είναι φουσκωμένοι από αλαζονεία που φτάνει κάποτε στα όρια του αυτισμού. Και τα σχετικά ελληνικά παραδείγματα δεν λείπουν. Ελάχιστοι προβεβλημένοι διανοούμενοι ακούν τους άλλους όταν τους απευθύνονται, και είναι επικεντρωμένοι στον εαυτό τους, γεμάτοι οίηση, πολύ συχνά φιλοχρήματοι, ως συνέπεια του αυτισμού τους, ενώ αποφεύγουν κάθε ουσιαστική συλλογική κίνηση ή οποιοδήποτε πραγματικό ρίσκο. Και όμως, μπορεί να είναι κάποτε σημαντικοί ιστορικοί, συγγραφείς, λογοτέχνες, μουσικοί.

Γι’ αυτό λοιπόν, στην προσωπική μας ζωή, καλό είναι να αποφεύγουμε τους δήθεν “έξυπνους” και τους προβεβλημένους, και να φυλάμε την αγάπη μας για τους “πτωχούς τω πνεύματι”, δηλαδή τους ηθικά ακέραιους ανθρώπους, που δεν είναι στρεψόδικοι και πονηροί, γι’ αυτό και «πτωχοί τω πνεύματι», ή «κορόιδα». Και με αυτούς να δοκιμάζουμε και τα οποιαδήποτε αυθεντικά συλλογικά εγχειρήματα. Παράλληλα δε με την ευαγγελική ρήση, να μη ξεχνάμε ποτέ πως, «σε αυτόν το τόπο, όσοι αγαπάνε τρώνε βρώμικο ψωμί».